Eng tikah ka fa hi Sikul ka luh tir ang?

Zomawia Khiangte

April thla a lo inher chhuak ang a, kum dang ang bawkin naupangte school kaltir a lo hun leh ang a. Kan tu kan fate zingah school kal tan tur an awm leh teuh dawn a. Chung naupangte chu kumin hian school kal tantir a hun tawh nge la hun chiah lo tih ngaihdan fumfe nu leh pa, pi leh puten kan siam theih nan hemi chungchang hi i’n sawi dawn teh ang.

Ram hrang hrangte dinhmun
“Eng hunah nge naupang chuan sikul a luh tan ang tih?” tih zawhna hi chhan dik fak har em em mai a ni a, ram hrang hranga an tih dan hi en phawt teh ang. (Heng kum kan han tarlanah te hian pawl khat an ni, tihna a ni)
a) Heng ramte hian kum 4 ah an luhtir tan -Gibraltar, Northern Ireland, Turks and Caicos Islands,
b) Heng ramte hian kum 5-ah an luhtir tan-  New Zealand, Netherland, Israel, Australia, England, Scotland, Wales, Pakistan, Burma etc. 
c) Heng ramte hian kum 6-ah an luh tan tir thung- India, Norway, UAE,USA, China, France, Canada, Italy, Hongkong, Iraq, Japan, North Korea, Ireland, Greece etc.
d) Heng ramah te hian kum 7 ah an luh tantir- Switzerland, Sweden, Brazil, Indonesia, Poland, Finland, South Africa,  Denmark, Serbia, Montenegro, Ethiopia, Hungary, Croatia etc.

England-a mithiam 130 te thuchhuak chu.
Kan hmuh angin England-ah chuan ram dang tam takte angin naupang chu kum 5 (nga) a nihin pawl khat a ni tur a ni, tih a ni. A awmzia tak chu kum 5 an nihin Formal Education an dawng tan tur a ni tihna a ni. Hei hi an rama mithiamten an duh lo em em mai a, an ramin a la chhiatpui tur a nih ngei an rin avangin mithiam rual 130 laite chuan an sawrkar hnenah naupang sikul luh tan tirh hun hi kum 7 (sarih) a dah turin sawrkar an phut a, lehkha an thehlut a. Heng mite hian hming an sign vek a ni. Chu an lehkha thehluh chu Longdon-a chanchinbu lar tak The Daily Telegraph-ah September ni 11, 2013 khan chhuah a ni nghe nghe a. 

He lehkha thehluttute zinga tel ve Cambridge University Researcher, Education Department-a an faculty, David Whitebread chuan, “Naupangte formal education an dawn hmaa Playful Learning (intihlim leh infiam paha lehkha zirtir, formal lo taka thil zirna) an dawn chhung tih rei hi a tha a ni tih hi Anthropological Studies te, Psychological Studies te, Neuroscientific studies te leh Educatioal studies te hian a finfiah vek a ni,” a ti. Zirna peng pakhat chauhvin a finfiah pawh pawmtlaka kan ruat a nih chuan pali zetin an finfiah vek chu a pawmtlak hle ngei ang le.

David Whitebread hian New Zealand-a naupang group hnihte te an zir chian chungchang a sawi lang bawk a. Group khat chu kum 5 a formal education pek te an ni a, group dang leh chu kum 7 ah. An zir chianna result chu hei hi a ni- heng aupang group hnihte zingah hian lehkha chhiar (reading) ah school lut hma, te hi kum 7 a sikul kaltir ho aiin an sang chuang miah lo mai ni lovin zirtir hma lutuk chu an chhiat pui mah zawk tih an hmu chhuak a. Kum 11 an nihah an khaikhin leh a, a result ah chuan an inang leh chiah a, kum 5 a sikul kaltirho chuan lehkha chhiar an ning der tawh tih an hmuchhuak leh tel bawk tih a sawi a. Khawvel ram hrang hrang 55 a naupang kum 15 te zingah an Reading skill chungchang an zir chiang a, a result chu hei hi a ni- sikul luh hma leh tlaiin lehkha chhiar thiam leh thiam lohah kawngro a su miah lo tih hi.

“UK government hian naupangte zirna kawngah an hma khua a ngai a nih tak zet chuan heng zir chianna result te hi a ngai thutak hle tur a ni,” tiih a article hi a a tlangkawm nghe nghe a ni.

Kum 7-ah pawl khat!
Nu leh pa tan chuan mi fate sikul an luh sup sup chuan rual awh mai a awl khawp mai. Amaherawhchu, mithiam apiang naupang sikula luhtir chungchangah hian an hmanhmawh lo emaw tih mai tur zu ni tlat a. A hmaa kan thai lan tawh angin USA ah chuan naupangten kum 5 ah Formal Teaching an dawng a, Fnland naupangten kum 7 ah. USA naupangte leh Finland naupangte an zir chian chuan USA naupangte aiin Finland naupangte chu Mathematics, Science leh Reading ah average in an sang zawk fai vek tih an hmuchhuak tlat! Kum 7-a naupang sikul luh tantirna hmun Finland leh Sweden ah te hian ram dang aiin an naupangte chu zirna kawngah leh nunphung hrim hrimah an sangin an tha zawk tih pawh an hmu chhuak a ni.

Switzerland ram changkang em em mai hi Mizoramah pawh kan hre lar viau mai. An changkang hle reng a. An ram hian natural Resources a neih vak loh avangin naupangte zirna kawngah nasa takin hma an la a. Uluk theih tawpa an mithiamten an education system an duan chuan naupang chu kum 7 an nihin formal teaching dawng thei turin elementary school “volksschule” an tihah kaltir vek tur an ti a ni. Hemi hma kum 5, 6 an nih lai hian kindergarten-ah an kaltir hlawm a ni.

Naupang chu kum 7 a niha pawl khat a nih tan hian kum 11 an nihin an rilru nasa takin an sawrbing thei bik tih hmuh chhuah a ni a. Tin, naupang sikul luh tlaitir hian 73% laiin attention an pek theih lohna leh an harh leh lutukna (hypersensitivity) a titlahniam thei tih pawh an hmuchhuak nghe nghe a ni. Chuvangin kum 7-a pawl khat ni thei tura sikul kaltir hi kan ramah pawh hian tihthanah neih ila a la kan thatpui viauvin a rinawm. Kan lehkha thiam hmasa, mi tha tak takte pawh hi pawl thuma hmui hmul tawh an ni deuh chhur vek mai. 

Thutlukna siam rawh le.
Hman lai deuh chuan ‘A’ pawl, ‘B’ pawl, Pawl khat tiin sawrkarin sikula naupang te zir dan tur a duang a. Khaw thenkhatah chuan “A pawl thiam lo pawl” te pawh an awm a ni awm e! ‘A’ pawl lut thei tur chuan “lu-a ban chhoh a, beng lehlam khawih thei” nih a ngai thin. 

Tun lai hian English Medium-ah Nursery, KG, Class I.....tiin a kal tlangpui a. Thenkhatah chuan KG I leh KG II pawh a awm. India ramah chuan kum 6-a pawl khat hi recomend a ni. Chuti a nih chuan kum 4-a nursery luhtir hi a tawk chiah a. Hetih mek lai hian kum 3-a luhtir pawh nu leh pa hmanhmawh leh sikul duham chuan pawi an ti lo hle a, an luhtir nawk bawk a ni. 

Prof Greg Brooks, Sheffield University a thawk mek chuan naupangte an inpeih hmaa sikul kaltir hi “tul lo puia an hnung zanga phurrit phurhtirna mai a ni,” a ti. Pi Lalthangpuii Sailo, Elementary School-a kum 41 lai thawk tawh pawhin naupang sikul luh hmatir lutuk chu, “An rilruin a phak lova, luh tlaitir a tha zawk fo,” tiin a sawi ve bawk a ni. Mithiamte ngaihdan hrang hrang lak khawmin kum 6-a pawl khat emaw, kum 7-a pawl khat nihtir hi a tha tih a hriat a, Educationist tam ber ngaihdanah pawh naupang chu sikul kal hma tir lutuk aiin a tlai lam mah mah tawh ang a, tih vela luhtir hi a tha zawk an ti a ni.

Prof Kay Marhetts, University of Melbourne, Australia-a Early Childhood Studies department a thawk mek chuan, “Naupangin school a kal hmasak bera an thil tawn hian an lehkha zirna kawnga an hma hun thui tak a nghawng thei a. Naupang chu a school luh tirh lampanga lehkha zirna lama a tlakhniam a, a beih nawn chuan a nunah nghawng chhe tak a nei zui a, hma sawn ve thei lo leh thiante tluk pha ve hlei thei lovah a inngai thuai mai thin a ni” tiin a sawi. “A phak loh leh a bei nawn mai ang” tih changchawia luh hmatir pawh hi a tha chuang vak lo tih he a thusawi atang hian a hriat theih awm e. I fate sikul luh hun turah heng mithiamte ngaihdan atang hian thutlukna siam rawh le.
Previous Post Next Post

Contact Form