Leivung paih leh long term development atana rawtna

Dr. PL Ramliana


Kan ram hi tlang ram a ni a, kawr chhengchhe tak tak leh mual rem lo tak tak awmna hmun a ni. A bik takin Aizawl District-ah phei hi chuan hmun rem hi a vang em em leh zual a. District dangah hi chuan leilet a siam theih hmun rem khawimaw laiah chuan a awm deuh zel a, Aizawl leh Lunglei District-ah te hian hmun zawl a vang hle thung.

NHIDCL leivung paih
NHIDCL leivung paih
Heti chung chung hian develop­ment kawng hrang, Urbanisation, Agriculture leh Industry din nana hmalak te, kawngpui laih hna te kan la thawk zel dawn niin a lang. Heng development work-ah te hian khel lova kan thawh ziah tur chu a hmun siam rem tura lei laih a ni. Tlang te hi kan lai hek zel mai dawn a ni. Mi ramah chuan hetianga lei laih hi a awm ve vak awm love, an ram a zawl sa miau a. Amah Pu Vankhaman hlain “Ami leng an á¹­uanna phai zau a hmun” a tih kha a dik khawp mai.

Chutichuan tun thlengin kawng laih kan la bang thei lova. Tunah pawh NHIDCL ten kawngpui an lai mek a. A tir aá¹­angin (A project an siam laiin) leivung paih dan tur plan a awm lo nge ni, an leivung paihin kan lui leh ram a tikhawlo ta a. Kan tui tlan ber Tlawng tui pawh a nu nasa ta hle mai a. A nu satliah mai pawh a ni lova tui nut dan an teh danah pawh 800 a pel a ni awm e. Ke a Tlawng lui zawh chhuaktu Tv Romalsawma (Roma Hmar) pawh khan khawimaw lai lai ah chuan luidungah chirhdiak a tam thu a sawi kha. NHIDCL kawng laihna vung chauh ni lovin hmun á¹­henkhatah tuten emaw leivung an lo paih bawk a, chungte chu Tlawng leh lui dang dangah a tla thla leh zel a ni.

Heng hi ngaimawhin Save Mizoram Rivers Movement te a lo piang a. Youth for Environment Justice te a lo piang leh a, Lunglei Ṭhalai Pawl, Serchhip Ṭhalai Pawl tih te an lo lang a. Kawngpui laitute leivung paih dan fel lo chuan environment leh kan lui tui a tihbawlhhlawhzia tlangaupuiin kan CM te hial an sawipui a. A leh lamah NHIDCL te pawh an mangang a, CM hnenah an zualko leh bawk a. Engemaw ti zawng a ngaihtuah chuan hnathawk an ni a, leivung paih chu a ngai ngei mai. Leivung paihna emaw, paih dan mumal tak emaw a awm loh chuan hna thawh pawh a buaithlak ngawt ang le.

Hetiang hi a nih avangin tun hnu atan, lei kan laih a a paihna kan neih zel nan ruahmanna á¹­ha tak i siam teh ang u. Hei Aizawlah pawh inhmun lai te leh insa mekten leivung paihna an nei lo takngial dawn alawm le, kan khap zel tawh mai sia. Ngaihtuahna (idea) á¹­ha deuh a awmin ka hria. Kan luikawr leh hmun chhengchhe laiah hian cement concrete rinawm takin tui luankawr chung khuh nei siam ila, a chung lam kha lei laihna vungin chhilh char char mai ila, tui len hun pawh a buai lo turin a hnuaiah tui a luanna a awm ang a. A tawpah hmun zawl kan nei a lo ni mai dawn a. Kan paih tam leh a zawl zau a ni mai dawn a ni. Environment tan a hnawksak dawn bawk si lo, hmun zawl siamna tura lei laihna vung paih hmangin hmun zawl dang kan siam a ni mai dawn - a va á¹­ha dawn em!

Khaw kar kawng laihnaah te pawh hian kawng laitu company-in Spoil Banks an siam satliah ang mai ni lovin, kawrte á¹­henkhat hi chu kan sawi tak ang khan a dung zawngin cement concrete-in rinawm takin khuh hmasa ila. A chungah leivungin hnawh khat leh á¹­hin ila, kawng kawi lutuk tur pawh a pumpelh theih ang a, kawng laituten leivung paihna an nei a ni nghal mai bawk ang. Tichuan, ‘Hnathawh ti awlsam bawk, kawng ngil zawk bawk’ a lo ni mai dawn a ni.

Khaw bul hnai deuhah te phei chuan hetiang tur hmun remchang hi dap ila, a tirah leivung paihna, a hnuah khelmual… te a ni mai dawn a ni. Mizoramah hian hmun zawl a hlut em hi. Kan siamchawp thiam a ngai a ni. Bible a ‘mual tin rawt hniam a ni ang a, kawr tin chhun khah a ni ang’ tih kha a nihna ang ngau ngau in thlen dik tir ila, kan ram chu a ziaawm mai dawn a ni.

Joint YMA field an tih, Vaivakawn field sirah pawh hian hmanah leivung an chhung ngat ngat a, tunah chuan building lian deuh a awm tawh. Lengpui airport hmun pawh khu a tirah chuan a zawl bik awzawng lo. mual pawng an rawt a, kawr zawng zawng an hnawh zel a. Chutiang a lo zawl ta chauh chu a ni. Tunah pawh a hnuaiah khuan tui luanna tunnel sei ang reng tak a awm khu. New Secretariat Complex-ah pawh hian hman deuh khan leivung an paih ngat ngat a, tunah chuan hmun zawl a lo ni tawh mai.

Mi ramah pawh ngaihtuahna an seng a, Palm Island te an siam mai. Anni phei chu tuifinriatah thliarkar an siam a nia! Tuifinriat chunga thliarkar siam chawp ai chuan luikawr (a hnuaia tui luanna siam a) chhun khah te chu a awlsam zawk hle ang. A siam dan tur design te chu kan civil engineer te hian an thiam em em ang - tih nachang kan la hre lo mai mai a ni. A nachang kan hriat hunah chuan leivung paih khap fo hi a ngai tawh lo ang a, environment tihchhiat pawh a tlem sawt ang. Hmun rem kan neih belh á¹­euh ang a, kan kawng te pawh hi kual kawi lutuk lovin a siam theih phah ang. Khawpui hnaih deuhah phei chuan mimal hmalakna atan pawh thil á¹­ha tak a ni ang.

Leivung paih manah pawisa i lo tel heuh heuh ang a, a tawpah hmun zawl i nei mai dawn asin. Kan sawrkar department, PWD, Environment Forest and Climate Change, Pollution Control Board, AMC, Roads and Infrastructure Development Board leh a dang te pawhin hma la in project te han siam chur chur sela, Central sawrkar pawhin a pawm zawng tak a nih ka ring. Kan ram hi keimahni ngei in kan siam á¹­hat tur a ni a, harsatna insiam chawp hmain ruahmanna á¹­ha kan neih a ngai. Thil reng reng hi khap ringawt zel ai chuan a solution ngaihtuah hmasak a ngai á¹­hin.

A penhleh deuh nain, grep tui te pawh he laiah kan in duh loh chuan a in duh te hnena hralh chhuah dan ngaihtuah mai tur a ni. Eizawnna tibuaia khap kher lova tih dan a awm ang. A nih loh leh ethanol siam nana hman theih dante ngaihtuah a ngai a ni mai. Ethanol te chu India ramah pawh demand a sang em em a, motor a pun chak leh ethanol mamawhna a sang zel a ni mai si a. 

No comments