Environment Minister Environment Dan kalh zawngin a che zui zel

Ruatfela Nu

A khuhhawnna: Mizo­ram chhunga humhalh ram kan neih te hi kan ram zau zawng aá¹­anga tehin 5.02% chauh a ni a. Heng 5.02% zing ami, Chalfilh Reserve Forest hlu tak chu MNF sawrkar hmasa khan environment humhalh leh humhimna dan zawng zawng bawhchhiain an suasam a. He environment dan bawhchhiatna leh kutthlakna avanga ramngaw chereu chhan tur hian, Centre for Environment Protection (CEP) chuan National Green Tribunal (NGT) ah a thlen a. Hetianga humhalh ram tihchingpen hi thil pawi tawpkhawk a nih vangin NGT pawhin a lo ngai serious hle a. Thla khat chhunga á¹­hiat tur leh, á¹­hiahna hnuhma zawng zawng tihfaina senso pawh tum nghal turin Mizoram sawrkar chu hremna na tak a rawn pe a nih kha.

Chalfilh toursit resort
Chalfilh toursit resort
NGT thutlukna chung­changah Environment Forest & Climate Change (EF&CC) minister, Pu TJ Lalnuntluanga chuan ni 29th November 2021 a MNF party Hnam Run inkhawmah, National Green Tribunal (NGT)-in Chalhfilh tourist resort thla khat chhunga á¹­hiat tura tourism department a hriattir chungchang sawiin, standing counsel leh Forest hotute nen Delhi-a an sawiho tawh thu leh, NGT thu zawm tho si a, hma lo lak tawhnate á¹­hiat loa order awm sa tihdanglam tura ngen a tum thu a sawi a. Chu chu thil nihphung lo lutuk a nih vangin EF&CC minister open letter khal tak ka thawn a ni.

Mi pangngai tan chuan inenfiah ngei ngeina turin ka á¹­awngkam hman pawh a hriam a ni. He tiangin: “Environment humhalhtute hmalakna hlawhtling mek khinlet tuma i hmalakna hi ‘Conflict of Interests’ a ni a. Kan chhehvela thilnung leh nung lote nen hian Siamtu’n inzawm chiatin min siam za a, an tel loin kan damkhawchhuak thei lo. Environment pawimawh­zia i hre lo a, environment venghimtu i nihna pawh i inhre lo a nih hi…” ka ti thlawt a ni.

Kan au aw thangkhawk pawh a reh hmain, Mizoram sawrkar chuan mipui sum tak tam sengin NGT ah a khing zui a, an chak lo a. Supreme Court-ah a kal leh ta a ni.

Environment minister hi environment humhalh leh humhimna dan awm zawng zawng kalh zawngin a la che char char a. Envi­ronment minister-in a ngaih pawimawh ngei ngei tura ngaih, a tel loa damkhawchhuah theih loh, environment humhimtu nge a nih tichhetu? Leilung, ramngaw leh nungcha, thing leh mau, tuihna leh luite leh lui lian tan policy thar a duang chhuak em? A teuhin a hnai lo. Environment humhim nan NGT order khing let reng rengin a hmanhlel a ni.

A letlinga vut tui thlawr chu: NGT-a Chalfilh case (OA No.145/2017/EZ, CEP vs Union of India &Ors.) chung­changa Mizoram sawrkar chetdan hi he ram hmangaihtute tan chuan á¹­ah tlawk tlawkna tham a ni. NGT-in Forest Conservation Act, 1980 bawh­chhiaa Vanzau, Chalfilh tlanga in an sak leh cement hmanga kawng an siam chhut chhiat tur a tih chu Mizoram sawrkar chuan NGT-ah a appeal a (M.A. No.13/2021/EZ), he Miscellaneous Application (MA) hi department of Environment, Forest and Climate Change, Mizo­ram chuan a file a ni. Zahthlakin! MA hi dân bawhchhetute (tourism deptt. leh PWD) te’n an file tur niawm tak a nih laiin EF&CC Forest department lamin an file daih te hi thil mak zinga mak chungchang tak a ni.

Mizoram sawrkar tih awm tawk lek a nih vangin mak kan ti lo mai mai zawk em ni? NGT order an khin let khan sawrkar ukil bakah ukil man to tak, darkar khat dina Rs.1.5 lakh chin chunglam hlawh Saurabh Kripal, Sr, Advocate an la ruai zui a. Mahse an chak phah ta chuang lo a. NGT chuan order khuah zawkin a rawn vawm zui a nih kha.

Kan environment tichhe zel tura ukil an rawih nana mipui sum engzat chiah nge an hman tih hi research scholar-ten an zirchiang mek a, á¹­hangtharten an la zir zel bawk ang.

Supreme Court lamah an tlan zui zel: EF&CC Mizoram hian M.A. No.13/2021/EZ-ah an chak loh avangin Supreme Court lamah an appeal leh a (C.A No.3758-3759/2022). Hetah phei chi chuan ukil 6 - Mr. C.U. Singh, Sr. Adv., Mr. Siddhesh k., Adv., Ms. Anu Upadhyay, Adv., Ms. U. Shanddilya, Adv., Mr. Akash Singh, Adv. leh Mr. Nirnimesh Dube, AOR (Advocate on Record) te hi an ruai a. Tahrik ni 17 May 2022-a hearing-a an insen hnem dan tur chu pakla hisap pawhin a chhutchhuah theih vek. C.U. Singh, Senior Advocate, Supreme Court phei hi chu India ram ukil zinga hlawh hnem ber pawla sawi a ni a. Mipui sum eng zat tak pe ang maw? Environment tihchhiat zui zel nan lehnghal!

Mizoram sawrkar hi ṭanfung (grounds) tur dapin a hmanhlel a. Tourism department chuan ni 03May2021 khan PCCF, EF&CC department hnenah lehkha ziakin (vide No. C. 18018/12/2020-TOUR), Tourist Destination Chalfilh Phase I & II hnuaia infrastructures siam chu- EF&CC department hnenah hlan an inpeih thu an hrilh a, hemi ni vek hian EF&CC department chuan chhangin, infrastructure-te chu enkawl an inhuam thu an hrilh a ni (vide No.B.13028/19/2021-FC/PCCF). Hei hi dân kalha thiltih (illegality) dân hnuaia sengluh tumna (legitimization) hmanrua a ni.

Tourist Destination Phase I & II tihchhiat (demolish) pawh hi sum siam tumna bawk ni leh ngeiin a lang a. Hemi atan hian Rs. 2,09,34,474/- zet ruahman a ni a. Finance Department chuan ni tahrik 02 May 2022 khan order siamin (vide No.G.20016/1/2022-FBT) kum 2022-23 atan Chalfilh Tourist Destination-a infrastructures tihchhiatna atan Rs.100 lakhs chu Tourism Department-ah an pe chhuak a ni.

Building demolition-ah hian mimal/pawl hnenah tender chhuah á¹­hin a ni a, a tichhe turte hian an ngamna zat sawrkarah pawisa an pe mai a, anni’n building materials la á¹­ha an hlawm thung á¹­hin. Hetiang hian Directorate of Agriculture building leh Minor Irrigation building te pawh an lo á¹­hiat tawh a, sawrkar tan senso a awm lo a, a á¹­hiatute hian sawrkarah pawisa an chhung lut zawk a ni.

Tichuan, Chalfilh case chu Mizoram sawrkarin Supreme Court lamah a appeal mek a. a CM Zoramthanga mualpho lutuk hliah khuh nan an ti nge chu ka hre lo a. All NGO Coordination Committee, Khanpui & Lailakte chuan Chalfilh Reserved Forest atana Notification chungchangah Mizoram sawrkar chu Aizawl Bench, Gauhati High Court-ah an khing bawk a. (PIL/6/2022). A buai nuai mai a ni. Infuihpawrhna a awm nia sawite pawh a awm a, tak tak a nih chuan thil zahthlak tawpkhawk a ni a. Mizoram sawrkar khin kawnga a meizang hlaptute hi Chalfilh Reserved Forest-a dân kalha ram pass neite an nih chuan thil pawi tak a ni ang a. Forest department ni ṭhin, tuna Environment Forest & Climate Change (EF&CC) tih tak hi khin hneh theih a nih chuan a pawi lehzual ang. Mizorama humhalh ram zimte kan neihte hi an venghim lo a, an enkawl lai a nih anga leiman/chhiahte an pe ṭha lo a, humhalh ramchhunga thing zai rutu an ni tih hi thingtlang paten an vawm letna a ni fo hi zaka kimki tlawk tlawk chungin inenfiah mawlh teh se.

Tlangkawmna: Eng pawh ni se, Chalfilh tlang hian chhantu a mamawh hle a. Khi tlang pawimawh tak khi mi duhamten sum siam nan an suamsam rei ta. Kum 1975 chhoah Forest department-in thingzai phalna log permit a pe a, Chhura rual thing an suat hem hem a, a ngaw leh viau tawh tihin Vanaspati-Van Society ten ramhmul damdawi (medicinal plan) chin nan buh á¹­in sang tam hmun an á¹­hiat leh a, an ramhmul dawmdawi chin an hlawhchham a, thing hmun kha ngaw phulah an chantir chang a ni. Thing leh mau, a chhunga cheng nungchate vanga ruahtui ko tlang lal, Chalfilh tlang pawimawhna hi hre hran se la, ‘anti-encroachment drive’ te hi sawrkarin kalpui ngam se, a á¹­ha ngawt ang.

Mihringte duham chinlem neih loh avangin tuihna siamtu, ramngaw leh a chhunga cheng nungcha an chereu duai duai a. Hei vang hian humhalh bik ramte hi a kum telin khawvelin a ngai pawimawhzual zel a. Mihringin kan tihchhiat nasat lutuk vangin khawvel sik leh sa chhe chak lutuk hi khawvel mifing leh ram hruaitu, a ngaihna hriat leh hmalam hun thlir thiamte an mangang a. Mihringin a tihchhiat tawh loh nan Judiciary pawh environment lama 100% a á¹­an tawh mek laiin, keini ramah chuan "Environment Forest and Climate Change" tih hming pu ngeite chu Environment dan bawhchhetute leh ramngaw suasamtute lama a á¹­ang hi Mizoram hmangaihtute leh kan ram leilung dinhmun hrechiangtute tan chuan thil tenawm leh bawlhhlawh tawpkhawk a ni.

No comments