Buaipui tham Plastics

Zalianthanga, Tahan

A mi nâwlpui hian plastic kan tih mai, sarâng hi thil chi hrang hrangah kan hmang nasa hle. A lo chhuah dan chi hrang hrang zingah thlûr khatin han thlûr bik dawn ta ila. Lei aṭanga laih chhuah hriak dum ngun mai (crude oil) leh boruak alh thei (natural gas) aṭangin plastic mawi zawk, hman nuam zawk an siam chhuak ta mek zel a. Heng plastic ṭobulte hi carbon leh hydrogen aṭanga siam a ni a, chi hniha ṭhen theih a ni a, chungte chu–thermoplastic leh thermoset tiin.

Thermoplastic huam chhungah chuan plastic bag, khuhhriang, chaw ei thleng, no lian, bâlṭîn, fian, tuibel, kawlawm (pen), damdawi bûr leh thil dangte a ni. Hengte hi tihsatin a tui a, a lo nêm a, a daih hnuin a chár sak leh ṭlat ṭhin. Chutichuan, a hlui tawhte hi tihtuiin a thar dang a siam leh theih bakah, vawi tam siam nawn theih a ni. Thermoset erawh hi chu tihsatin a nêm mai ve lo va, a sak a, a feiin a tlo zawk bawk. Electric hmeh ênna (switch), telephone bung hrang hrang, pressure cooker vawnna ang chi-ahte an hmang a ni.

Sarâng chi hrang hrang zingah ni tina kan hman lâr ber ti mai ang, polythene (polithin ti zel tawh mai ang) hi chi hrang hrang a awm a, kan hman lâr chi 20 zinga pawimawh zualpui chi lite chu:

1. Polyethylene (polythene)

2. Polyvenycloride (PVC)

3. Polyslyrene

4. Polypropylene

Heng kan tarlan takte hi a mal malin kan luhchilh hman dawn lo va, mi tinin kan hman lar polithin hi kan luhchilh bik deuh dawn a ni.

Polithin ip a lo lar ta lutuk hi thil tih a awlsam rualin, zawh loh nghawngkawlah kan inbât titih a ni ta lo em ni le? Plastic zingah tuna kan hman lâr mek polithin hi a chhe ber pawl chi (grade 4th emaw 5th emaw) aṭanga siam a ni a. Thil zângkhai leh awlsam a nih bakah, a mawi a, lehkha ip aiin a tlo deuh zawk a, khai mai a awlsam a, a tlawm bawk si; hman mai awlsam tak a ni. Amaherawhchu, rin ai daihin kan chhehvel a tihrisel lo va, boruak a tiritin nungcha leh mihringte hial a bawh buai nasa hle a ni.

Palastic lam reng reng hi a ṭawih ral ve thei lo va, fimkhur loh phei chuan a hnawksak hle ṭhin. Kawngkam leh lui dung han zawh ila, polithin (sarâng) kan paih vûm thêr thûr mai a, kan tâlbuai chu a ni ta mai. Leia kan paih hi kum 400 dawn lai ral lovin a inphûm thei a, thlaite a tiṭhuanawp thei a; ran leh arvate pawh a nghawng chhe nasa hle. A thlum leh a al kan fûnte kha a sarâng ip chawpin an ei a, e chhuak leh thei lovin an pum a tipuar a, an thih phah leh ṭhin. Kan sawi zauh tawh angin, lui dung, tui luankawr leh compound velte hi polithin hian a tiṭawp a, a tihtenawm bakah a tirimchhe hle. Natna chi hrang hrang a tichhuak thei a, kan ṭhenawm ram ṭhenkhatte chuan polithin hman an khap hial tawh a ni.

Polithin hi mihring tan a hlauhawm zual bik. A bik takin a tihmawina rawng hi tlâwm si, mawi si hman a ṭul avangin rawng ṭha lo an hmang a, Delhi-a Vatavaron an tih pawlte chuan hetiang polithinah hian cancer thlen theitu chi tam tak a awm an ti. Polithin Control Board, Assam chuan an enchhinna (laboratory)-ah polithin rawng neiah hian hriselna atana ṭha lo heavy metal an hmu kim a. Chu lovah pawh, hâl ral ta ila, a khû-ah boruak bawlhhlawh chi 14 a tihchhuah theih avangin buaipui tham a tling tak zet a, kan chhehvel boruak hi a tirimchhe thei a ni.

Kan chhehvel boruak tichingpentu polithin lakah hian mi tinin mawhphurhna kan nei ta a nih chu. Tui luankawr (lui)-a sarâng a vûm hnêr hnûr mai hian thaw a tiipik a, a buaithlak hle a ni. Chawhmeh leh ilo fûn nan hian hnah emaw, puan ip emaw hmang thei ta ila; loh theih lohva polithin kan hmang a nih pawhin rawng nei lo, a vâr hlang hi a pawi nêp deuh mahna. India ram state ṭhenkhatah chuan hman an khap tawh a, Andaman thliarkarah leh hmun ṭhenkhatah phei chuan lak luh khap bur a ni. Kan ramah pawh hian polithin ṭhen fai hna hi khaw tin deuh thawah hma an la nasa tawh hle a ni.

Boruak ṭha kan dawn theih nan kan chhehvel rim chhe tur, ran, arva ek leh thi, bawlhhlawh ṭawphnawk, tui ṭha lo, ek in leh polithin-in a nghawng ṭha lo lakah hian i fimkhur ṭheuh ang u. Leilunga thil chhuakte hi nungcha leh mihringte tan pûr inchâwk tawn (ecologically balance) tura remruat, inchâwm tawn (food change) vek a ni. Chuvangin, henga a hnarkaitu ber chu keimahni, mihringte hi kan nih avangin keimahni bawk kan pawimawh hle a ni.

Post a Comment

Please Select Embedded Mode To Show The Comment System.*

Previous Post Next Post