Hnam dang nupui/pasal neih leh Mizo hnam dan (Mizo Customary Law)

Akima SB (Lawyer)


Hnam dang kawppui nei tawh te avangin kan Ram leh Hnam a him lo a nih chuan tu nge mawhphur ang? Kan inpuh kual tawn dawn nge, keimahni ṭheuh aṭangin bul kan ṭan thar leh dawn? 


Mizote hian ral kan hlauh loh ni ni hi, ral lam kan pan inṭanna ni a ni ang.

Hnam dang nupui/pasal neilo tura inzirtirna hi mi ṭhahnem ngaite leh a bik takin MZP huaihawtin he inzirtirna hi kum 2015 aṭang khan kumtin 2nd  September apiang hian hman ṭhin a ni a. Kumin hi tha thlah lova a hman champhaphak kum 9-na a lo ni ta reng mai. Chutih rualin rilru a lo lang nghal chu hnam dang kara seilian, kan chhungkhat laina, ṭhian ṭha hnai tak tak ten hnam dang kawppui atana nei tawhte demna leh va sawichhiat tur tihna lam a ni lo a, an nih tur ang an nih tawh avang zawkin nupui/pasal la neilo ten Ram leh Hnam hmangaihna thinlung pu a, kan Hnam him nan kawppui thlan kawng a, an duhthlanna fim tak an hman thiam theih nan he inzirtirna ni hi hman a ni zawk a ni. Hnam dangte hi huat tur an ni lova, ṭhian ṭhaah siam ila chutih ruala kan hriat tel ngei tur chu he kan Mizo hnam dan hi a ni.

India danpui Article 371 G in special provision min pek angin kan Mizo hnam dan neih/hman mek, The Mizo Marriage ,Divorce and Inheritence of Property Act, 2014 (Mizo Inneih, Inṭhen leh Roluahna Dân 2014) Bung : 3, Chang : 74-na ah chuan "Mizo mipain hnam dang nupuia a neih chuan Mizo Dan angin engkim a kal ṭhin. An mahni inkara intiamna bik neih pawh lo duh sela, roluah thu leh fate thuah Mizo hnam Dan kalhin a ti thei lo. Mizo hmeichhiain hnam dang pasala a neih chuan hnam dang chhungkuaah a lut a ngaih a ni", tih leh (Ministry of Welfare, Govt. of India No. 12025/6/90, Sec/RL Cell). Mizo hmeichhia te hian (Vai/ Sap,etc) Tribal ni lo, pasalah a neih chuan a fate nen Vai/ Sap,etc an ni a. Vai an nih tawh avangin Mizoram leilung an neih ve hi danin a phal lo. Tribal ni loin tribal nupuiah a neih chuan amah emaw a fate emawin sawrkar hnuaia Tribal Reservation leh hamthatna awm reng reng an beisei thei lo vang. Tin, ram inhlanchhawn chungchangah Tribal ram non-Tribal hnena hlan, non-Tribal ram non-Tribal hnena a neitu nihna hlan hi The Mizo District (Transfer of Land) Act, 1963 (Governor of Assam in 5th May, 1964 ah Assent a pe a) in a khap a ni.

Hnam dang kawppui atan kan lo thlang a nih chuan kan Mizo hnam danin a sawi angin heng te hi ihe lovin a keng tel nghal a ni  "Hnamdang i.e., Vai, Sap, etc Pasalah i nei a nih chuan i fate chu Vai/Sap an ni nghal a, thinlung takin pawm ngam la, Mizo hnam chanvo chuhpui theihna an neilo a ni, India dan pui hnuaia Mizote hamthatna chi hrang hrang leh Tribal kan nih anga  hlâwkna chi hrang hrang kan neih heng Tribal Scholarship te, kan MLA Constituency bial 40 zinga bial 39 hi Tribal kan nih anga kan chanvo te, Inner Line Permit (ILP) te,  Mizoram Land Revenue Act, 2013 hnuaiah pawh Tribal te tan chauh ram neih theih a ni a, hralhchhawn, inthleng, inrochun leh transfer chungchangah pawh sorkar phalna neih hmasak loh chuan chanvo engmah Non-Tribal te hian an nei ve thei lo bawk a ni.Tin,Technical Course a tribal quota te, Income tax exemption,etc te hi  it a, i chuhpui hlauh erawh chuan i phatsan tâk i hnam hmelmaah i in chhuah dawn tihna  a ni". A awmzia chu Mizo hmeichhiain hnam dang pasala a neih chuan hnam dang chhungkuaah a lut a ngaih a ni, an fate kha inti Mizo in Mizo hming puin Mizo ṭawng thiam nal tak niin Mizoram a seilian pawh ni mahse Mizo nilovin hnam dang an ni tho tho tihna a ni.

Tîṭî ni khuaah hetiang thu kan khel hian thliarkar rilru pu, thuhnu dawn tawi, rilru zim nih hlawh a awl duh viau ṭhin, a dikna chen pawh a awm ang eng pawh ni se chim ral tham lek Hnam kan la nih miau avangin kan Ram leh Hnam a himna tur a nih phawt chuan loh theih lohna avang zawkin he thliarkar rilru hi kan hun tawn a zirin kan put luih ṭhin erawh a ngai zawk ṭhin a ni.

I Ram leh Hnam a boral chuan nangpawh zuah i ni bik lo ang, Ram leh Hnam chhan tura i pen chhuahin nangmah i in chhan him tel nghal tih hria la, Ram leh Hnam humhalh nan tharum tello a tiang zawnga humhim hna thawk thei tur te, la inzirtir thei tura hmala pawl kan la neih avanga kan vânneihzia te, chhan tlak kan la awm vang te leh chhan theitu dinhmun a ding kan nih avang tepawn lawm nachang kan hriat  a pawimawh awm e, Kan ram leh hnam tan fahrin manhla ni turin kawppui zawn aṭangin bul han ṭan thar leh ang aw.

]

"I ram leh hnam chhan rawh khawvelin a dem lovang che".

Previous Post Next Post

Contact Form