Savun Lehkha Kha aw

M. Lalmanzuala

Mizote’n zenawi tam tak kan neih karah hian ze tha leh belh chian dawl nei kan awm a. Chu’ng zingah chuan R. Zuala kha a thuk ber pawlah kan ngai thei ang. Savun Lehkha Kha aw! atang hian a namai lohzia chu a lang a ni. Huau huau hlimhlawp nun hian hma min sawnpui lovin min tichangkang si lo va, R. Zuala anga “intellectual exercise” neih nachang kan hriat chuan kan ziawm phah beiseiin Mafaa zara hmuh theiha la awm a thukhawchang hi i lo zir ho leh ang u hmiang.

Savun Lehkha atanga kan pi leh pu ten finna an lo zir sânzia kan lo sawi nual tawh tawh a, kawng hrang hrang tlem i han sawi leh teh ang.

UNO inkhawmnaah chuan English tawnga thu an sawi pawh French tawng emaw, Russian tawng emaw-in a lo ngaihthlak theih zel an ti a, computer khâwlin a lo letling nghal mai a ni. Hetiang hian tawngpui 4/5 lai chu a hman theih a. Mahse Mizo tawnga sawi chu Tuikuk tawng chuan a ngaihthlak theih hauh lo vang a, bâwng bû te chu a ngai ngaiin a ri ûl ûl ringawt ang.

Kan pute chuan mihring tawng mai pawh ni lovin, ramsa te, ran te, sava te pawh an be thei vek a, khâwl an nei tha em em a ni ang. Thlanrawkpa Khuangchawi tum khan he khâwl hi an hmang a ni ngei ang; hlim taka zaiin an lâmho map map tlat a nih kha. Changpât lâm kham lo khan Nî lo chhuak lo se a ti a; changpât hian aw a nei lo tih kan hre theuh mai. Mahse Nî chhuak rih lo tura a duh thu chu sahuai te leh ramsa dangte pawhin an hre vek a, Ni chhuah an khap a nih kha. Engtin nge an inbiak?

Kan pute chuan khâwl tha deuh mai, telepathic transmitter an siam thiam ni ngei tur a ni. Chu khâwl chuan changpât ngaihtuahna chu ramsa leh mihringte hnenah a thawn chhuak mai a ni. Mahse changpât ngaihtuahna chu sahuai emaw hriat thiam ngei turin an computer-in sahuai tawngin a letling zel a, chu chu telepathic transmitter chuan sahuai a hrilh mai ni ngei tur a ni. Tun laia scientist-te chuan telepathy hi an zir tan dawn chauh a ni. A thawn chhuah dan chu sawi loh an hre tan riai ruai chauh a ni a, mahse kan pute chuan a thawn chhuahna khâwl thlengin an lo siam thiam vek tawh a nih chu.

Khami tum khan sakuh, tangkâwng leh chepa an hnawtchhuak a, anniho lungawi lo khan, tih dan tur ngaihtuahin an committee ta a, khatah pawh khan he’ng khâwl te hi an hman loh chuan an ni pathum kha han inbe ziazang an ni hlei nem; an hmang a ni ngei tur a ni.

Kan pu Chemtâtrâwta chanchin atang pawh khan i han finfiah ang u hmiang!

Sai hnenah khan, “Engah nge pitar in i chîl chhiat?” tiin mihring tawngin an chhuahchhal a. Chu chu computer-in sai tawngin a lo letling ni ngei tur a ni; sai khan a hrethiam tlat a, a chhang nghe nghe a nih kha. Sai pawh kha a phun bul bul lo vang. Sai rilru-in, “Engah nge ka hnarah bâk a luh teh reng,” tiin a ngaihtuah a, chu chu computer chuan mihring tawngin a let zel a, ngaihtuahna mai a nih avangin telepathic transmitter chuan a thawn chhuak a, mihringin an lo hre thei a ni. Kan pute thiamna sânzia hi mak tak a ni.

Kawng dangin i han sawi leh teh ang. Pu Mathew-a an tih chuan thil tê deuh: no te, thleng te chemtê te ang hi en ringawtin a awmna a insawntir thei an ti a, a mak hle mai. Cosmic power a nei tha hle mai. Mahse kan pute tan chuan en kher a tul lo. An hmuh phâk loha mi pawh an duh duh an sawn thei.

Fahrahtea pawh kha a nupui a uire a, vanah an kal daih mai a, mahse vana khumlaizâwla an mu dun lai chu leiah a insawntir a, tual chârah an lo tla dun tawp a nih kha! Thiam tak an ni.

Arab-ho chanchinah hian zâmpher thlâwk thei (flying carpet) hi an sawi fo va, mahse a tui thun buai a ngai ve lo tih mai loh chu, tun laia jet plane te ai hian a chungchuang bik awm lo ve.

Kan pi Sichangneii khâwl chu thûl chhunga dah bo daih tham lek a ni. Sava thla leh sava chang hmel pû-a siam a ni a, a han vuah chuan a thlâwk thei mai nia! Tûk tin Pu Thlakhura vau tuiah, van atangin a zuk inbual ziah thei mai nia! Hman thiam erawh chu a harsa deuh va, zir deuh a ngai a ni ang, Pu Thlakhura’n a han invuah a, a han thlâwk ve kha chu, a fate tihlim tawk lekin a thlâwk ve nguan nguan thei chauh a ni. Chuvangin Arab-ho zâmpher thlâwk thei ang mai a, a duh duhin hman nghal mai chi a ni ve lo va, khâwl a nih avangin zir fet zet a ngai a ni ngei tur a ni.

Arab-ho chanchinah bawk Aladdina khawnvar mak tak chanchin a awm kha. Mahse kha khawnvar khan engmah a ti thei hranpa lo. Huai a nei a, a huai chuan thil a tithei zawk a ni. Phûng lian zet a nih kha. Khawnvar neitu chuan phûng chu a chhawr thei mai a ni.

Kan pu Chhûrbûra Sekibuhchhuak kha chuan huai a neih kan hre lo. Amahah khan thiltihtheihna mak tak a awm a, chu khâwl chuan petrol emaw, diesel emaw, a mamawh lo. Aw-in boruaka vibration a siam hian chu khâwl chu a thawhtir mai a ni. Thlêngah sekibuhchhuak chu an dah mai a, a kiangah chuan, “Seki buh chhuak, buh chhuak e, a lu lamah sa chhuak se, a mawng lamah buh chhuak se,” tiin an han chham a, an aw-in boruaka vibration a siam chuan sekibuhchhuak khâwl chu a tinung a, buh leh sa a siam teuh mai a ni.

Kan pu Maurawkela Zâwngkhuang phei kha chu a khirhkhan hle ang. Theirah hmin lote pawh, “Zâr khat hmin rawh pip,” tih pahin khuang chu an han vaw kauha, theirah chu a hmin mai a ni. Aw-in vibration a siam leh khuang ri-in vibration a siam inpawlh chu khâwl tinungtu a ni.

Theirah tihmin tur chuan ni êng atanga energy chi hrang hrang te mai hi a tawk lo va, lei atangin nitrogenous food leh mineral chi hrang hrangte a zung lam atanga supply a ngai tel a. Kan pu Maurawkela Zâwngkhuang chuan chuti ang thil zawng zawng chu mitkhap kâr lekah a siam chhuak vek a, theirah-ah chuan a pe lut a, a hmin nghal mai a ni. Kum khat dawn lai nghah a ngai ve lo.

Vai buh kan hmuh that loh chuan chaw kan nghei lek lek hlawm a, kan pu Chhûrbûra Sekibuhchhuak leh kan pu Maurawkela Zâwngkhuang te kha chu la awm se lo vah a tul lo vang a, leilet siam a ngai hek lo vang.

Tuirial Air Field-ah mi 16 phur thei thlawhna a lo tum ve thei a, kan lawm hle. Calcutta thlen nan Rs 400/- zet sên a ngai si. He thlawhna hi German-ho siam Dornier a ni a, kum 1939 – 45 Indopui lai khan bomb thlaktu-ah an hmang a, a zên em avangin “flying pencil” an ti thin. Tun lai hi chuan German ramah lo chuan hmuh tur a vâng tawh hle ang. Kan pi Sichangneii thlawhna kha chu la nei ila, kan thlâwk huai huai ang a, traffic police rawih pawh a tul lo vang. Savun Lehkha atangin heti ang thiamna hi kan pute chuan an lo zir thin a, an thiam pawh a sang kher mai.

Savun Lehkha atang lo chuan heti ang khawpa finna hi zir tur pawh a awm lo mai thei a ni. Uiin a lo ei kher kher hi chu a pawi teh zawng a nih hi!