Buaipui tham depression

Dr C. Lalhrekima

Kum tin October ni 10 hi World Mental Health Day atana hman a ni a. Kumin thupui chu - Depression : A global crisis tih a ni. Depression hming kan hre lar tan ve ta a, “Depression ka nei a,” rawn tih nachang hria ka hmu ta nual. Kan sawi tam avanga pung ta hluai leh neih theih hiala ngaia min chhuahchhal lek lekte pawh ka tawng bawk. Tleirawl thenkhatin nu leh pa vau nan te an lo hmang leh nghal emaw ni! 

Tunah hian khawvel pumah mi maktaduai 350 velin Depression hi an nei meka ngaih a ni a. WHO chuan khawvel pumpuia nun phung tikhaihlak leh min ti rualbanlo theitu zingah Depression hi a palina a ni e an ti. Kum 2020 ah phei chuan a pahnihna a ni ang a, 2030 ah phei chuan a pakhatna a ni ang an ti lawk hial! Ram hrang hranga zirna hrang hrang atangin a chhan sawi fiah theih si loh hian Depression hi a pung tual tual tlat a. Khawvel pum tana buaipui tham leh manganthlak a ni chho ta mek a ni.

Depression chu

Depression neih chuan nun a hlim lo a, rilru a ngui a, thin a chhia a, engmah tih a phurawm lo a, nuam a tlem em em a. Taksa a chau hma em em a, taksa lam insawiselna chi hrang hrang an ngah. Chaw ei a tui lo a, mut a tui lo a, ngaihtuahna a tawi tuk a, hriatrengna a tha lo a. Bei a dawng ngawih ngawih a, tanpui theih loh leh tanpui tlak loa inngaihna an nei a, tangkai lova inhriatna leh inthiam lohna an nei a. Nun hi a hlu lova, an inhmu hniam em em a, thihna lam an ngaihtuah tam a, thih chakna leh intihhlum duhna a awm thei bawk. Depression hi natna khirh dang nen an kalkawp duh fo. Depression neih chhan sawi tur a awm thei a, a chhan sawi tur awm miah lo pawhin Depression hi a neih theihz bawk. 

Depression man a tam

Depression man hi a tam khawp! Zirna a tibuai a, hnathawh a tikhaihlak a, nupa nun a hlim lo a, chhungkaw nun a tibuai a, naupang enkawlna a tikhirhkhan zo a, ruihtheih thil tih a awl a, sum leh pai hloh a tam khawp. 

Depression ngau ngauin nun a tihbuai a, nun a tangkai tawh loh viau laia natna khirh dang a kalpui leh a zawmpuite nena sum leh pai an hehzia te, nun a buaizia leh thihna a thlen zozaite hi a man a sâng em asin! 

Enkawlna

Depression hi thil tak tak a ni! Thluak natna chi khat, damdawi leh inenkawlna chi hrang hranga enkawl dam theih a ni a. Depression kan neih chuan inthlahrung lo leh zak hlek lova rilru lam thiam mi rawn thuai tur a ni. Tichuan, nun nuam zawk, tangkai zawk leh hlim zawkin kan awm thei dawn a ni.

Depression hi damdawia enkawl loh pawhin a dam leh thei. Chumi damna tur erawh chuan damlo leh a bula miten mawhphurhna sâng tak kan nei vek. Inhriatthiam pui a, in chhawmdawl a, inkhaichhuah theih a ni. “I rilru mai mai a nih chu, i nep em mai, i no lutuk,” ti satliahtu ni lovin hrethiamtu, ngaihsaktu, ngaithlatu, tanpuitu an mamawh thin.

Depression i nei maw?

Depression hi natna a ni. Nu leh pa leh mi dang vau nana hman chi a ni lo e. Emotional blackmail hi thil tenawm tak a ni.

I nun a hlim lova, i chau ngawih ngawih mai a, engmah ti lova mut mai mai i duh tiraw? Natna dang avanga chauh ngawih ngawih hi chu han chawlh hahdama ziaawm thei a nih laiin depression vanga i chauhna kha chu chawlh leh mutin a chhawk meuh lo. Che tam lui zawk ang che. I phur lo tiraw? Eng tih mah a nuam si lo tiraw? Phurna hi nghah chhuah chi a ni lo. Nuam tihna hi tawn pawp chi a ni zawk. Che tam lui la, thawk tam la, i inche phur ang a, nuam a rawn awm chawp ang. Insawizawi tam lui ang che. Ni tin tih tur routine fel tak siam la, zawm ang che.

• Ei leh in uluk ang che. Thlai, thei leh proteins lam ei tam a tha. Thau lam ei tlem tur a ni. Chaw ei a tui lova, pangngai takin i ei thei lo a nih pawhin thei lep khat lek pawh ei lui rawh.
• Mut a buai duh viau naa mut hun bi vawn tum hram hram a tha. Mut theih ngang loh pawhin hahdam dan zir a tha. Han zi mar iain iain la, han inthlahdul leh la, zawi muangin thawk la ang che.
• Rilru leh taksa hah belhna tur lam tlanchhiatsan hret a tha. Thil zawng zawng hi tlanchhiatsan vek theih a ni lo a, mahse depressed lai chuan ngaihtuah hah ngai thil tih loh rih a tha.
• Mi bulah awm tam la, i rilru phawrhna tur zawng ang che. Rilru kaput, zep a tam hian thinlung pik a zual thin.
• Zu leh ruihtheih thil dang ti suh ang che. Rilru a tibuai zual a, nun a tinguai zual thin.
• Tawngtai tam rawh. Pastor pakhat tawngkam takin, ‘Thawhleh zana kan dil hi Nilai tuka a chhanna hmuh nghal’ erawh beisei lo la. Pathian chhanna hi a thleng vut vut lo fo. Kan dil ang chiahin min chhang lo fo bawk. Pathian hian tum  dang a nei fo, ring ngam la, nghak ngam rawh.
• Zingah tho la, darthlalangah in en la, han nui lui phawt teh. Lawmna tur hi thlir zau peih chuan a tam asin. 
• Ngaihtuahna chhe pui pui hi rilruah a lo lut zel mai tiraw? A lehlam zawnga ngaihtuah han tum lui teh. Thlir dan dang  deuh han thlir chuan lawmna turte hi a lo awm zel asin.
• I ngaihtuah a tawi tuk a, engmah i hre rei thei bawk si lo. Ruahmanna engmah  i siam thei lo tiraw? Zing a lo nih hian engmah tih chak lohna bawk khan a rawn bei leh dawn che a. Chuvang chuan pen leh lehkhapuan la la, naktuka i  tihtur ruahman chhin kha ziak chhuak la, chu chu zawm tum ang che. Depression neih lai chuan engkim hi tih luih a ngai  deuh vek. Mahse chu chuan rah tha a chhuah ngei dawn si.
• Thih i châk viau a ni mai thei. Mahse nghak hrih rawh. Nghah man a awm ziah. Tunlai thalaite hian dawhtheihna kan mamawh. Thawk-aphita thih tum zel mai hi a dik lo, thih hi a hmanhmawh thlak loh.
• Depression neih laia thih daih châk ngawih ngawih, thih dila zan tin tawngtai thin, mahse mahni inthat ta loa tuna mi ropui tak lo ni ta an va tam tawh em! Chungho chuan thih leh dam chunga thuneitu Pathian chhanna kha nghak zo lovin anmahni kut zalin ro lo inrel sak ve ta se chu an chanchin kan hre der awm si lo! Hmana Depression avanga buai hrep tawhte kha tunah hlim takin an leng leh thei a nih chuan nang paw’n i thei ngei ang.
• Tin, Doctor rawn ngei bawk ang che.