Mipui inhawrkhawm ten an kuta dan an kenkawh thinna tibo tura Supreme Court thupek

Mipui inhawrkhawm ten an kuta dan an kenkawh thinna tibo tura Supreme Court thupek
[Directives of the Hon'ble Supreme Court to eradicate/mitigate mobocracy]


Dr. H.T.C. Lalrinchhana
Zamzik Siang
Bethel Veng
Zemabawk, Aizawl

Thil tha duh kalkhawm te leh thil tha duh pawl intelkhawmte hian ramchhung danin thubuai kalpui dan tur atuk anga buaipui peih lo leh buaipui duhlo a inluling taka mahni kuta dan lekkawh mai emaw, thil tha tura kan rin anga hma la buan buan in, midangte dikna chanvo neih ve lam palzut luih tum tlat in, pawl chakna emaw tamna chhuangin Bible thawnthu a Uire den hlum tum pungkhawm ang mai khan kan kutah thuneihna kan in pe chawp mai thin.

Vantlang hamthatna tura thawk thin Tehsen S. Poonawalla chuan bawngtalh khap duhtu pawl ten tharum an thawhna leh an chet hleihluakna te laka ban phar turin India rama Court sang ber Supreme Court ah thubuai a theh lut a, Writ Petition (Civil) No. 754 of 2016 anga ziak lutin tahrik ni 17/7/2018 khan Supreme Court chuan India ram puma kenkawh tur thupek lailawk asiam a, Chief Justice of India ni mek Dipak Mishra leh Judge dang pahnih thutna 'Bench' chuan ahnuai ami ang hian thupek asiam a, an thutlukna 'paragraphs' zah ang diak diaka lehlin mai I han tum dawn teh ang:-
 
“40..........
A. A invenna lama tul te (Preventive measures)

(i) State sawrkar hian District tinah SP aia hniam lo te Nodal Officer atana ruatin, ani hi DSP chin aia hniamlo in a puibawm anga, anni hian 'Special Task Force' an din anga, mipui tute nge ram dan bawhchhe tura inthurual mek tih te, buaina tichhuak zawnga thusawi te leh thu thehdarh tute leh thu thang diklo thehdarh tute chu aruk aral pawhin an zawngchhuak zung zung ang.

(ii) State sawrkar hian kum nga kalta chhunga hetiang anga mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) thlenna District te, Sub-Division leh khawbil te a zawngchhuak anga. He zawnchhuah hna hi he thupek siam atanga hapta thum chhunga peihfel tur a ni.

(iii) State chhunga Home Secretary te chuan Nodal Officer te hnenah inkaihhruaina emaw thupek tul ang an siam zui anga, Police Station tina Officer in charge ten uluk leh beingawrh lehzuala mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) an vil zui theihna turte an ngaihtuah tel ang.

(iv) Nodal Officer chuan thla khatah vawikhat tal 'Intelligence Unit' lam mite leh Police Station tina Officer in charge te chu a thutkhawm (Meeting) pui thin anga, he thutkhawmna ah hian mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) lam chawktho zawngin 'Social media' lamah thu thehdarh a awm em tih te leh, chutiang thu thehdarh a awma khap beh nghal mai dan tur te bakah Nodal Officer chuan mi tute emaw lakah emaw chibil tute emaw lakah emaw a boruak thalo awm theite umbo dan tur a ngaihtuah rang bawk ang.

(v) DGP emaw Home Secretary te emaw in State Police Intelligence hotute leh Nodal Officer te hi sawrkar quarter khatah (thla thum danah) vawikhat tal a thutkhawm pui ang. Nodal Officer te chuan an bialchhunga an hmalakna leh thil thlen dan tulte pawh a tarlang anga, he thutkhawmna ah hian hmalakna hi ennawn thin ani ang.

(vi) Police te hian CrPC hnuaia section 129 in thuneihna apek angin dan bawhchhe zawnga mipui pungkhawm hnawhdarh te, atul angin leh dan in a tarlan angin kawngdang pawha hmalak zelte hi an ti ngei ngei tur a ni.

(vii) Sawrkar laipuia Home Department hian state sawrkar tinte ho khawm zelin, mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) thleng thei lakah state a mawhphurtu dan leh thupek kengkawngtuten an ngaihpawimawh zawk theihna atan te, leh kawng hrang hranga atul anga hetiang thil thleng thei laka invenna tur leh India rama dan rorelna leh mi hnuaihnung zawkte dikna chanvo vawnhimna tur atana hmalakna turah te a kaihruai thin ang.

(viii) DGP chuan District SP tinte hnenah hriattirna siamin 'Police patrolling' ten abik takin mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) che an vil ulukna tur atan te, DGP pisa atanga 'Intelligence' hnathawkte thuhriat ruk enthlithlaina atan te, mipui ten an kutah dan kengkawh ve ngawt lova, dan huangchhungah zel hma an lak theihna atana tul tur angin kaihhruaina thupek hi asiam ang.

(ix) Sawrkar laipui leh state sawrkar tinte hian Radio ah te, TV ah te leh thuthar thehdarhna hmanraw dangah te mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) hi dan phalloh ani in, sawrkar in hetiang tibo tur hian khauh takin dan a kenkawh reng tur thu te a puang zar ang.

(x) Sawrkar laipui leh state sawrkar tinte hian social media hrang hrang ah hetiang anga mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) lam pawchhuak thei thuthang awm reng reng a khap bet in a khuahkhirh tha tawk tur a ni.

(xi) Mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) lam pawchhuak thei thuthang awm reng reng te hi Police te hian section 153 Cr PC angin FIR an ziaklut emaw, ramchhung dan dang ang pawhin khauh takin pawikhawihtu thubuai siamsak tur a ni.

(xii) Sawrkar laipui hian state sawrkar te hnenah thupek/rawtna tul ang ang hetiang thil tha lo thleng thei pumpelhna tur leh a nghawng pawitheih zia lamah ape thin ang.

B. Hmachhawnna tur (Remedial measures)

(i) Achungah khian a invenna lam tur tarlan ani tawh tak na in, mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) a lo thleng palh anih chuan Police te hian rang takin FIR ziaklut in IPC hnuaiah emaw, ramchhung dan dang ang pawhin thubuai an siam zung zung ang.

(ii) Police Station tina Officer in charge te hian hetiang thubuai an dawn hi 'Nodal Officer' hnenah an hrilhhre vat anga, atuartu leh an chhungkua in vauthaihna leh phuba lakna an tuar theih laka an himna turin hma an la bawk ang.

(iii) Hetiang thubuai hi dawn leh ziahluh anihin Nodal Officer chuan hnuchhuina (Investigation) chu a vil zui anga, dan in atuk angin ahun takah 'charge sheet' an thehlut in dan bawhchhetute pawh ahun takah an man ngei ngei tur a ni.

(iv) State sawrkar te hian section 357 Cr PC in a tarlan angin hetiang pawikhawihna alo thlen hian zangnadawmna tul ang hi he thupek siam atanga thla khat chhungin ape ngei anga, thubuai inchiah mek ami te pawh ahuam ang. Hliam nat dan, rilru hrehawmna, eizawnna in atawrh dan te, zirna anghawng dan te leh kawngdanga hloh anneih dan damdawi man leh court kal senso zawng zawngte chhut telin atul anih chuan rang takin 'Interim relief' pawh a tuartu emaw mitthi annih chuan an chhungte hnenah pawikhawihna thlen atanga chhiara ni 30 chhungin an pe ngei ang.

(v) Mipui tawrawtna (Lynching/mob-violence) thubuai reltu tur hian District tinah court ruatbik emaw Fast Track Court emaw din tur ani a, thubuai hi court in rorel atan atanga chhiara thla 6 chhunga rel hmel hman tum tur a ni. District Judge chuan a hun taka thubuai relfel anih ngei theihna atan a vil zui anga, state sawrkar leh Nodal officer te pawh in court-a sawrkar thubuai sawitu (Prosecuting agency) ten he thupek hi an kenkawh that leh that loh pawh an ngaihven ang.

(vi) Hetiang pawikhawihna athlen nawn fo tawhlohna turin thubuai reltu court chuan thiamloh a chantir te chu IPC hnuaia hremna tarlanah hremna pek theih sang ber ape thin tur a ni.

(vii) Hetiang pawikhawihna alo thlen in a reltu court chuan an dil angin atul anih chuan thuhretute venhimna leh himna tur in thupek asiam anga, atul angin thuhretute hming leh nihna hi puanzar kherloh pawh tih tur a ni.

(viii) Hetiang pawikhawihna tuartute emaw mitthi chhungte chu court hian ahun takah hriattirna pe ve in, dan bawhchhetu a puh (accused) in bail a dil na ah te, chhuah zalen leh Jail atanga chhuah lailawk (Parole) a dilna ah te anni thu leh hla hi ngaihthlak ve tur a ni. Tin, misual thiamloh chantirna tur atan te, chhuah zalenna thu ngaihtuahna atan te leh hremna pek dawnte in ziakin an duh ang zawng an thlen ve thei bawk ang.

(ix) Hetiang pawikhawihna tuartute emaw mitthi chhungte hi 'Legal Services Authorities Act, 1987' angin an mahni pui turin sawrkar senso Ukil pek ngei tur ani a, an Ukil duh ang zawng an thlan pawh phalsak tur a ni.

C. Mawhphurhna hlen tha lote hremna (Punitive measures)

(i) Police Officer emaw District thuneitu dangte he thupek anga hma la tha lotu an awm anih chuan, sawrkar hnathawk te in thlahdahna leh pawikhawihna anga ngaiin, sawrkar hnathawkte khuahkhirhna dan anga thubuai kalpui (Departmental proceedings) in sawrkar hnathawkte chunga hremna lek anga pe turin thubuai kalpui tur ani a, hetiang thubuai hi a theih hram chuan thla 6 chhunga chinfel tur ani ang.

(ii) Supreme Court in 'Arumugam Servai v. State of Tamil Nadu [(2011) 6 SCC 405]' te thubuaia thupek alo siam tawh angin, sawrkar hnathawk (i) hrereng chunga buaina thleng tur venghim zo lo emaw (ii) pawikhawihna thleng ah dan bawhchhetute man duh lo leh thubuai siamsak duhlo anga thubuai hi siamsak tur ani ang.

41. Sawrkar laipui leh state sawrkar tinte hian he thupek hi thla 4 chhunga tih puitling tur ani a, ataka an tihhlawhtlinna thu chu Supreme Court ah he thla 4 chhung hian an thehlut ang.

42. …...........

43. Achunga thupek bakah hian 'Parliament' hi hetiang khuahkhirhna, thubuai kalpuina leh hremna tur bik dan bil siam tura thurawn pek ani bawk a,..........................

44. He thubuai hi Dt. 20/8/2018 ah thupek dang tul siam turin ngaihtuah leh tur a ni.”

Note (Letlingtu tlangkawmna):
Chhiartu duhtak, hunawl ngah bik vang lam emaw, mahni tihtur reng anih vang lam nilo in, India ramchhunga mi chhumchhia, hnam tlem zawkte leh mi hnuaihnung zawkte him tlanna tur atana Supreme Court thahnemngaihna (Judicial activism) khi Duhlian tawngin kan han tarlang thuak a. Supreme Court a Judge tlem te te hian India ram mipui tam lutuk tak mai hi tukluihna vang mai chuan min thunun zo hauhlo ang. Chutihlaiin, ramchhung dan leh court thutlukna te hi kan zah leh zawm tlan avang chauha hlawhtling thei ani tih pawh kan chian atul. Nimin lawka Excluded area, Sixth Schedule hmanga chhawmdawl ngai, BEFR, 1873 (ILP) hmanga humhalh ngai reng, hnam chen beh (tribal) te, ram pilril leh hnufual 'tribal area (land)' a la cheng mek hnam tlemte te tan hlei hlei hian tharum leh tam mai hmanga in pawngnekna (mobocracy) hi umbo atul zual ang tih pawh chian tel atul kan ti.

No comments