Thlirtu

Kaphleia

 

 

SEPTEMBER thla hian tuk khat chu ka han thangharh a; fur khaw thianga ngaw dur dum tak hliam hluam thin te chu favang ni chhuakah chuan thing hnahte chu a kaurau zo ta emaw tih turin a rawn chhun eng sut mai a; phaitual hnima dai tla te chu a de sur a. Tun hma lawkin furpui hnuaiah, ruahpui leh chhumpui tuam velin an awm a. Chutiang hun mawi leh hun thawveng a lo thlen chuan mihring chu sawi loh, sava leh rannungte pawh an hlim zawk vekin a lang a.

Nimahsela, ka thinlung chu Vawkhniakzawn thla ang chunin a pik a, kei chu beidawngin, hemi khawvelah hian rei ka dam dawn lo tih inringin kan rama haw turin ka inbuatsaih ta a. Kan ram leh Pathian tan thil tih tur tam tak a awm a, dam ila theih (a kutziak manuscript phek sir a thler a……) pawh ka tum bawk a, kan (…..a thler leh ……) hmanraw eng emaw (…..a thler leh a…..) ka ti thin a. Mahse, tunah beidawngin, engmah ti lova liam leh mai tur ka lo nih hi Pathianin ka tih ve a tul lo a ti em ni ang aw, te ka ti a. Chutiang rilru ka neih lai chuan Milton-a’n, ‘Mahni awmna hmuna chhel taka tuar chu Pathian rawngbawl bawk a ni,’ a tih kha ka hrechhuak thuai a. Chutah, kawng dangin ka phunnawi leh a. Chhungte tirethei chauh ka va ni em! Ka ei kawnkaw zet a, chhawmdawl leh tum si lovin, ka nu leh pa muang takin han vui phawt ila, nupui fanau han neiin han tlei ila, tichuan tun em ai chuan ka inpeih deuh tur, ka ti a. Mahse, engtikah mah khawvel hi a inpeih lo vang, mite chunga hun lo taka thleng thin kha ka chungah pawh a (….phek sir a thler….) ve thei reng a ni tih ka lo hria a (….a thler leh….) tukhaw hriat hleih loh va lo sazu thih mai ai chuan, mahni in lum ngeia thi tura ka la haw thei chu a lawmawm a nih hi, ka ti a. Ka thiante chuan kalkawnga ka ei tur leh ka rilru a hlim theih nan lehkhabu chhiar tur min pe teuh a; ‘dam takin’ kan ti a, chibai kan inbuk a, kan inthen ta a. Zana ruah a sur vak avangin ka kal dawn tuk chu a thiang kher mai a, ni chhuak pawh chu a eng zual bik emaw ka ti deuh a. Ka rilruin ka thiante hnenah chuan, ‘van ramah ka lo la hmuak ang che u’ ka ti a. Min thlir reng lai chuan mual ka liam ta vang vang a.

Thian hlui leh thian tharte ka mitthlaah an lo lang a. Dr. W.S. Urquhart, India rama lo chhuah leh tum tawh lova Scotland-a a haw dawn a, chibai kan inbuk laia a sawi, ‘We shall meet beyond the river’ (Lui ralah kan intawk leh ang) a tih te chu ka hre chhuak leh a. ‘Yes, we shall meet beyond the river’ ka ti a, ka thaw huai a. Ka rilru chuan, ‘thi turin ka lo hawng e’ a ti tlut tlut reng mai a.

Naupan laiin, ‘kan thih hun tur hre thei ila’ tiin duhthu kan sam thin a. Mahse duhthusam atthlak tak a ni tih ka hre ta. Kan thih hun hnai tawha kan hriat chuan nasa takin kan lungngai a, engmah sawt si lovin. Kel te, minit khat leka amah thattu tur kuta chi a liak a, a zuang zek zek angin kan tawp dawn thlenga hlim taka kan awm theih chuan malsawmna ropui tak kan dawng a lo ni. Chuvangin, kan chunga thil thleng tur kan hriat lawk theih lohna hi Pathian thilpek ropui a ni.
Tluang takin, Pathian venin ka kal a, Silchar-ah ka ke ka chhuih tih mai loh chu, engmah buaina tawk lovin Zoram chu ka thleng ta a.

Zoram ka thlen chuan ‘Inte’ thawvengah, a vela tukverh neiah ka awm a; ram zau tak a lang a, Favang khaw thiang hnuaiah chuan ka hawi vel ruai ruai thin a. Nula leh tlangvalte chuan, ‘Vangpui chhaih teh ang aw’ an ti a, an eng a thawl hle mai a. A ni, he ramah hian favang a nuam bik emaw tih tur a ni a. A lum lutuk lo va, a vawt lutuk bawk si lo va; ni chhuak a chiangin a eng bik a. Hawi vel ila, thingsia te a vul chek chuk a, thing tin maiah hian rengchalte an kiu tak vawng vawng a, chu ngawt mai pawh chuan rilru a titharin lung a tileng a. Ramhnuai lah a hnawm lutuk tawh si lo va. Tleirawlho thing phur te chu ngaw hnuai khawk rum rumin an zai a, an chung thing zarah tlangvalin hnah an tum hlerh hlerh mai a, ‘khaw zo’ (zo awi) lelte nen ‘saman kan ni’ ti awm takin zar khat an awi tlang a. Mahse kei chu tel ve tum lovin ka ngaithla ringawt mai a.

Awllen a lo ni a, taksa leh rilru pawh a lo hahdam a, engmah lungkham bik tur awm tawh hek lo, tuk tin mahni chak zawng leh duhzawng tih an rel a. Thenkhatte chu chakai khawrhin, thenkhat len dengin emaw, ngawi enin emaw an kal a. Sa bei miin ui nen ramhnuaiah sa hnu an chhui a, lui phaiah leh tlang lamah ui a bauh zel a. Chutih chhung chuan pasaltha chu a khanah, ‘Vawiin zet chu sazuk ki hreu nen haw teh ang’ tiin, inring takin a lo thu ran a. Mahse chungah chuan tel ve tum lovin ka thlir mai a.

Zanah thla a lo eng a, thla dang zawng zawng aia engin October thla tih hriat fahranin a lo eng a. Perhpawng an lo lam a, mipa naupangte chuan an chhun a, an ai vel a. Naupang thenkhatte chu kawtlaiah an pawnto va, an ri re ru a, an indir a, a chang leh ‘Kinga mei sah sak tawiah’ an ti a. Inchhunga upaho titi sawi pawh chuan an thawm chu an hre reng a. Thenkhatte chu sakei lemah an chang a, ‘sakei bu ka luah ka luah, a bu zawla zan sawmthum ka riah ka riah’ an ti a, an tlanchhe leh ham ham thin a; sakei tak tak ang hialin an hlau va. An thawmah chuan nula leh tlangvalte chuan an naupan lai an ngai a, tel ve tak an nap a. Mahse, a mawi tawh mang si lova, thenkhatte chu an nungchang hmu duhin khawlaiah an va kal ve a.

Chumi thla eng hnuaiah chuan pawn a nawm em avangin nulate chuan pawnah hmui an kai a, leikapuiah, Tan khama Lasi ni awm takin la an kai delh delh a. Tlangvalte chuan an bulah an rim a. Anmahni tawka naupang an hlim a, an au chel chul lai chuan leikapuia nula leh tlangvalte chu an titi a, a khat tawkin an nui leh hawk hawk thin a, lehkhazial an inleh zeuh zeuh a, tumah awt bik awm lovin an lang a. Mahse chung zawng zawngah chuan tel ve lovin ka thlir mai mai a ni.

Khaw nawm lai anih avangin zin mi tan pawh zin nawm lai a ni a. Pathian thuhriltu tan pawh hun remchang tak a ni. Miten hna rim an thawh loh lai leh an rilru pawh a hahdam deuh lai anih avangin thu pawh an ngaihtuah peih deuhin an dawngsawng thei deuh a. Dan naranin hlo thlawh lai aiin awllen lain kohhran an hlim deuh thin, an lo ngaihtuah nasat theih zawk avang leh an taksa a chawlh hahdam theih avangin. Chanchin tha dang, kan nitin khawsak dan leh chaw hmuh dan turte pawh sawi an awm chuan mi’n an bengkhawn peih lai a ni a, kum thar lama thil eng emaw, lo neih dan thar emaw, sum tuak dan thar emaw pawh lo rawn dawn sela mi rilru buatsaih hun lai tak a ni a. College-a kan awm laiin, zin chhuah a, chutiang chanchin tha chu sawi ka rawn thin a. Mahse kan chawlh hun favang lai anih thin loh avangin vawi tam tak chu a hun kan chhuanlam a, favang te chu ni se zin pawh kan zin thei tur, kan ti thin. Mahse chutiang duhthusam a lo thlen zet chuan engmah tih tum lovin ka awm mai mai a. Miten an sawi leh, ‘e’ ka ti mai a, ‘ti ang’ chu ka ti hlei lova, mite awmdan chu ka thlir mai a.
Khawiah pawh awm ila, Favang hian mahni ram mi a rawn ngaihtir leh thin a. Kum rei tak Zoram favang ka chan tawh avangin, Krismas leh kum thar han tem ve hlek hi ka chak thei em em a. Thiante nen pawh ‘kum khat tal chu Zoramah hian han awmin, favang te, Krismas te leh kumthar te han hmang teh reng ila’ kan ti thin a. Mahse duhthusam a lo thlen zet chuan, mite mahni duhzawng ti a, nuam tawla an zik huai huai lai chuan, kei chu engmah tih tum lovin ka awmna hmunah chuan ngawi rengin mi thawm chu ka ngaithla a, mi che vel chu ka mitin ka en mai mai a. Zanah thla a lo eng a, thing buk hlim chu chiang takin leiah an bial thluah a, sakawr chuan kan in vela phaitual hnim chu a pet ri hmuar hmuar a, ngawi rengin hman lai ngaiin ka let reng mai a.

Favang a lo ral a, ni chhuak a lo sen deuh phut a, lailen a lo tum a, thlasik rim a lo nam a, hawi vel ila, tlang tinah buh a vu tuk mai a, buh lak buatsaihin pate chuan lo lam an kan a. Chutih hun laia ka awm loh rei tawhzia ka ngaihtuah chhuak rum rum a. Hun danga ka hmuh ngai loh taivangte a lo thlawk a, naupangin man an tum a, ‘Taivang aw hawng leng, hawng leng, buh leh sa ka pe ang che’ an ti a, an um a. Buh lak a lo hun chuan mi tam tak chu ramah an riak a, zanah hawi vel ila, lo lamah pawh mei a de sup sup a, nilai zan chuan inkhawm pawh a tlemin a khawhar thlak a, khawvawh lai a lo ni bawk a, mei a lo lum nuamin mi tam tak tan inkhawm thatchhiat hun a ni a, kohhran upa tan leh kohhrana chelek deuh tan chuan tlawmngaih a tul zual a. Mahse kei chu, buh lak te, ramriah te leh inkhawm te chu ngaihtuah hauh lovin ka awm mai a. Chhuna ni lum ai pahin buh vu eng mawi tak chu ka thlir a, zanah puan lum ka chuh leh a.

Tlangsam a lo par a, ram thenkhatte chu a mual parin a par a :
Lal pian hun pangpar a vul leh ta,
Thinlai mu hnu, lunglen a kai tho ve;

kan ti a. Krismas hun a lo thleng a, mi tinin titi tui berah an neih a, kum danga an tihdan te leh hmun danga an tihdan te chu hlim takin an sawi a. Kumin pawh chuan kum dang aia hlim lo bik lo turin an inbuatsaih a. Nula leh tlangvalte chuan insu fai zo tawhin leh puan leh kawr tha an lo tuak lawk te chu hak peih rengin an dah a. Tih dawn zan chuan nula leh tlangvalte chuan khuang nen khawlai an fang a, hlim takin, nakin thleng pawha an hriat reng turin thlasik zan reh chu an pal tlang a. Krismas ni chuan mi lunglengte chu Bethlehem lam ngaihtuahin an zai a. Vantlang hlim nan ruai theh leh nuihza siamna te a awm a. Mi lusun tan chuan chhungkaw kim lova chutiang hman chu a hrehawmin khawhar tizual mah se chung mite lungngaihna chuan vantlang hlimna chu a bawhbuai lo va. Tel ve an duh leh mi nuihza siamna karah ngawi rengin an ding mai tur a ni.

Kum thar a lo ni a, mi tin mai, Kristian leh tian lovin hun chutiang an lo thlen leh tak avangin an lawm a. Krismas ang bawkin ruaitheh leh nuihza siamin mite chu an hlim a. Thenkhat chuan hemi khawvel buaina leh hrehawmna kara kum thar an lo chuankai leh avangin Pathian hnenah lawmthu an sawi a. Thenkhat chuan kum hlui aia mi tha zawk lo ni turin thil tum ropui tak nen kum thar chu tan tum tlatin an inbuatsaih a. Mi thenkhat chuan kum hluia an vanduaina te, hlawhchhamna te rulh lehna an ngaihtuah a, thenkhatte chuan tun hma lama an hmingchhiatna thup lehna tur an ngaihtuah lawk a, tun hma lama dik lohna siam that theihna ber chu tun hnua thiltih that (leh) hi anih avangin. Mahse (heng hun te hi a lo thlen zet chuan) kei chu mi tihlim turin ka inbuatsaih hek lo va, thil tha tih tur engmah ngaihtuah lungkhamna lah ka nei hek lo; mite nuam tawl hlim vel chu ka mitin ka en mai a, tel ve ka tum pawh a ni hek lo. Mi hlimna leh thiltihnaah telin thil tha ngaihtuah tur nei reng ila chu lunglenna leh khawharna ka tuar lo tur, mahse engmah ngaihtuah lo leh dawngdah taka ka awm mai mai avangin hmanlai ngaiin ka let reng mai a.
Eng vangin nge kan lung a len thin? Kan awmdanah duhtawk kan ngah loh vang a ni. Ram danga ka awm laia Krismas leh kumthar lo thlen lai te kan rama hman ka chak nasat theih tehlul nen, ka chak ang leh ka ngaih ang reng reng pawh chu a lo ni lo va. ‘Mihring hian englai maha duh tawk kan ngah lohzia leh kan tunlai awm dana duh tawk kan ngah loh avanga lunglenna te kan tuarzia leh kan intihretheih zia ka ngaihtuahin, mihring hi eng nge kan nih? Engkim duha engmah hmu tlak si lote kan ni, thil ho mai mai umin kan intibuai a, kan chan chheteah hian kan lawm mai tur a ni’ tih ka lo hre chhuak a.

Tlangsam a chuai a, thlasik a ral a, thal a lo intan a. Thlasik thinghnah tla kawlh te chu a lo chawr leh a, nipui thereng te, phawngphawdawt te, kiltheihrawk te, vabak te leh zuzi te an lo hram a, romei a lo zam chuai mai a. Chutiang hun thara hnah tharte han hmuh a, thil hram rei tak kan lo hriat tawh loh han hriat thar leh chuan lung a leng duh em em a. Veng kil khawrah ar a kawkkawdak loh loh a, veng lehlamah herawt a lo ri ruai ruai a, ni a sa hle bawk a, kawm tur zawng ila, an vang deuh ruaiin a hriat a, khua a har vung vung mai a. Favang lai ai mahin mi tam tak chuan thalah hian lunglen a na an ti a. Hawi vel ila, vau leh fartuah hmingthang an lo vul chuai mai a, hlaphuahthiam tan chuan hmaih rual lohvin rilruah hmun a nei lian a.

La hmun siamtute chuan chapchar awllen laiin phaitualah la chu an zuk tawlh a. Chung mi thenkhat phai atanga lo hawte titi chu ka lo dawngin ka lo ngaithla thin a. La tawlh thu-ah hian Mizo sumdawn thiam lohzia nasa takin a lang a ni. Kan ram chhung ngeiah md(mound)-ah cheng 4/- a nih laiin harsa takin vai ramah an kalpui a, md-ah cheng 2/3 te in an zuk hralh a. Hetah hian hnam pumpui tan pawh a tlawmngaih thlakin, tlema chinchang hre deuh tan phei chuan a zahthlak a ni. La hmun siam hi kan tan thil pawimawh tak, hnam dang pawisa kan lak luhna kawng ve ber pawh a ni a; sumdawn kawngah hian Vaiho chu lo er ve thei deuh hlek ila chu, nasa takin kan that phah dawn a, mahse keimahni hriatlohna avangin mi’n min bum thla leh zova, hah chauh loh chu engmah hlep an nei lo a ni.

Engvangin nge chutia Vaiin an bum a, an duh duha ret an lo siamsak thin kan tih chuan, kan rama……( a kutziak phek 17 leh phek 18 a awm lo va, a tla bo a ni mai thei, phek 19-ah zawm mai ila….) Ram dang chanchin, an sumdawnna hi a tluangin a tluang lo a ni a. Chumi 1) Hotu chuan a kal tumna dawrpui chanchin chu a hre tur a ni. 2) Mihring khawsak dan chanchin a hriain a thlir thiam tur a ni a, nakin hnu lam dawn thiam mi a ni tur a ni. Mite hruaitu a ni tur mai a ni. 3) Sumdawn dan thiam mi leh chak a ni tur a ni.

Tun chinah pawh kan tih dan hi kan tihdanglam loh va, inthurual kan tum chuan loh chuan, Vaiho sahmim tipuar chauh kan ni reng mai dawn a ni.

Hengte hi ka hria a, ka sawi mai a ni a. Keima tanghmaah awzawng ka kai lo va, mite kutah ka dah mai a ni e. Heng lo pawh, hna sekrek kawng tinrengah kan tan hmasawn a tul a, hnam a kan nihna zawng zawng tihbo va, tunlai khawvel finna dan kan zawh a tul a ni a. Engpawh ni se, heng kawngah hian ka ralbang a ni. Mi tupawhin, ‘I lakah thil tha engmah ka zir chhuak lo ve’ an tih chuan a titu chu a thiam hle ang. Thil tha tih tur hre reng si a, ti si lo chu, hre lova ti lo aiin a leh hniha hrem tur a ni. A dik lo reng reng mai, tunlai hnamtin inel lai leh kan hnam pawh a insiam lai tak hian a that zawkna leh hma a sawnna tur hria chuan mahni theih tawk theuhah beih awm a ni a. Kan tlangval lehkha thiamte hi kan enthlak ber leh kan rinpuite an ni a. Chutiang miin thil tha an hriat ang leh an theih ang tih an tum si loh chuan, engtinnge kan hnam a than ang a, hma kan sawn ang le? Tunge thawk ang, hre lote’n em ni? Hre lovin thawh ngaihna an hre lo va, hnam pum tan tlawmngaihna pawh an nei lo. Mi reng reng hnu lam ngaia lunglenga kun reng a, hma lam en tum lo chu a ram tan a tangkai lo vang. Miten thil tha an ngaihtuah a, an thawh laia lo ui tui lian thlir reng mai chu thil dik lo a ni.

Ennawm chhuahnaah a entuin chhuah ve ngai a ni tih an hre lo ang bawka thiltih kawng tinrenga tel ve ka tum lo chu ka thiam lo a ni. Mahse chhuanlam pakhat ka nei a ni. Chumi avang chuan thiltih chu sawi loh, mumang neih tak ngial pawh theih ni se khapsak min duh a ni a. Chuvangin, engmah hi ka tanghmaah kai lovin ka ral thlir vek mai a ni. In satuin in ropui tak a rel a, zan khat thlipui a lo thawk a, a tihchhiatsak vek a, engmah lovah a chang zo ta angin, ka rilru ka suangtuahna leh ka ruat zawng zawng chu tihchhiatin a awm zo ta. Tunah hian thufing pakhat, “Mihringin a ruat a, Pathianin a thiatsak a,” tih hi a dik tih ka lo hre chhuak ta. Thil ropui tak tak tih kan tumin kan ngaihtuah vel a, mahse Pathianin a duh duhin a thiat leh thei a ni. Chuvangin, kan suangtuah leh kan duhthusam te hi a tak a lo thlen hma loh chuan kan ringin inhnem nan kan hmang mai tur a ni lo. Vawiin atangin naktuka awm dan tur kan hre lo. Engtianga nasa pawhin ngaihtuah ila, kan dung hi tawng khat pawhin kan puntir thei bawk hek lo. Hengte hi ka ngaihtuah laiin ka rilruah he hla hi a lo chhuak a ni.

1. Hmuh theih chang se chhumpui angin,
Ka sam hian thangvan a bawm ang;
A pakhat mah tih awm lovin,
Khawvel buaina leh natnain,
Thuam ang ka do theih loh te hian,
Min rawn man, mu ar la ang hian.

2. Theih leh hriat ka va nei lo em!
Tawngtaia nghah mai loh chu le;
Ka nun hi chum thli len angin,
A len lungngaih leh buainain;
Aw! ka nunna thutak vuan la,
Riakmawin thingthiang a thleng ang.

Tuifur a lo tla a, hritlan a lo leng a, a ni, hun lo danglam apiangin natna a tam a. Kawla ni chhuak chhiara hna an thawh a tul si. Mahse, an dam mawh avangin mi tam takin thlawhhma an hai tha thei thin lo. Mihringin chaw kan duh, mahse hriselna nen lo chuan a hmuh theih loh. He thil pahnih – chaw leh hriselna hi thil pawimawh ber a ni. Mahse thingtlang mite hian a hmuh dan leh a neih dan an hriat loh avangin thingtlang khua hi a nawm tur angina a nuam lova, khawpui mite tan an tih hmusitawm zo vek thin a ni.

Khawvela khaw ropui ber pakhat Calcutta ka awm lai chuan thingtlang khua hi ka ngai thin a. Khawpui chutiangah chuan khawl khu a nasa a, boruak a thianghlim lo va, khawlai thawm a nasain a bengchheng a, ‘khawlai ka leng e’ ti ila, mipui punkhawmnaah kan lut hi a ni reng a, hriat ngai hleih loh hnam dang pui pui karah kan inzep kan inzep a. Thaw a sa a, a ninawm. Nuamsa deuha khawlai len tum leh pawisa a ngai si. Thingtlangah erawh chuan, kan chin hah pawh ni lo, pangpar mawi tak takin min hual vel a, mit hah a dam siai siai mai. Khawpuiah chuan hawi vel ila, van mai lo chu engmah a lang thei lo. Thingtlangah chuan boruak thiang tak kan dawng a, “Thlifim nuam tak kan duh tawkin kan dawng fo….. Zotui thiang tuite a luang” tih angin tui fim vawt tak, tuihal tireh em em kan in a. Meikhu bawlhhlawh a awm si lo. Motor bengchhengte awm ve hek lo, thlan a dai diai mai a ni.

Favang chawhnu tlai khawthiang ang vek vawka sava veha kan han chhuak a, hmun thawveng veh vawha phaitual hnim chunga kan bawk a, thiante nen mahni duhzawng sawia han nuih karh karh mai chu, a thawven thlakin a nuam em em asin maw le. Haw dawnin thlang lam han hawi vel ila, ni tla tur chhum karah mawi takin a lo eng ruai mai a, a kianga chhumte chu rangkachak tlang ni awm pui puiin an lo de sur mai a. Chu’ng tlang mawi tak tak karah chuan ni chu hreh awm takin a pil ruai ruai a. Hetiang ni tla tur mawi tak te hi khawpuiah chuan meikhu avangin a awm hlei thei thin lo a ni. Khawlai kan len chhuah leh kan thiante, an mizia kan hriat sa vek, nui chunga biak tur hlir kan tawk a, pawisa pakhat mah khawhral a ngai si lo.

Aw, khawpui aiin thingtlang hi kan taksa leh thlarau tan chenna hmun tha ber a ni tur a ni. Thingtlang mite hian ngaihtuahin, thawk sela chu khawvelah hian mi hlim ber an ni ang. Rem hre tak leh taima takin lo thawk sela, tanrual nachangte hria sela chu an hausain an chhungkua pawh an hlim ang. Chutichuan, khawpui mite pawhin tlawh mah se hmuhsit leh ngaihnep a hnehin awm ve nan an it zawk ang a, khawpui lama nun dan tha zawk an hriat apiang chu zirtir an duh zawk ang.

Nimahsela, kan thingtlang khuate hi a nawm tur angin a la nuam hlawm lo. Engvang nge? ‘Hriatlohna’ avang a ni. Chaw tha a pawimawhzia an hre lo va, chaw hi riltam reh nan an ei a, hriselna lam nen an ngaihtuah zawm tawh lo. Buh tam tak neih an duh, mahse, buh hmunah thlai tam tak neih an tum si. An chaw hmuh theih dan hi an tan a pawimawh em em a ni. Kum tin kum khat ei chauh zel an thawk chhuak a. Tam tak thar dawn mah se a dahthat ngaihna an hre si lo. Faina hi a hlutzia an hre lo va, ‘fai lo pawhin kan la awm kumkhua thei bawk e’ tih hi an thu lak dan a ni a. Khawlai leh in vel chu bawlhhlawh paihna emaw tih mai turin a awm thin. Hrisel an duh a, mahse a dante an hre si lo.

Nu leh paten an fate pan liai luaia hmuh an duh lo. Mahse, damdawi chu sawi loh, tui lum mai pawhin silsak an tum lo. An fate lehkhabu lei nan pawisa a awm lo, an ti a, an vawk neih chhun an talh a, tlang an hrai si. Lei man an chawi a, mahse an lo nat hunah damdawi in pan nachang an hre si lo, chu chu an lei mana vawn a ni. Nau chungah thingtlang nu tam tak, thiam loh leh hriat loh vangin an thi tih in ngaihtuah ngai em? Nu sawmah pakhat zel thiam loh leh hriat lohna avang chauhin a thi a, naupang piang zawng zawng chanve deuh thaw kum nga an nih hmain an thi a ni. A rapthlak lutuk a ni lawm ni? Nu lusun leh nausen fahrah an tam lutuk a ni lawm ni?
He retheihna leh manganna te hi hriatnain a tihreh theih a ni. Heng hriselna, hausakna leh hlimna dan mawl te te hi kan hriata kan zawm chuan, natna, retheihna leh bawlhhlawhte a lo tlem deuh ang tih hi hriattir a tul a ni.

An pawimawhzia hi a nasa a ni. Khawpui chawmtu an ni a, an tel lo chuan khawpui mite hi riltam thi zo mai tur an ni, dik takin khawvel chawmtu an ni.

Thingtlang khaw mawi tak, Pathian siam saa chei mawi leh hung vel, hmun fianrial, tuma tihbuai loh, Pathian biakna hmun ni awm reng leh mi thianghlimte chenna hmun ni awm tak, hriatlohna avanga a nuam lo hi a pawi em em a ni. Hriatlohna leh thimna tikiang turin theihtawp chhuah a ngai a ni. An ngaihtuahna leh an kut leh ke hmanga an lo hrisel zawkna tur leh an hlim zawkna tur leh an thlawhhma a lo hlawk a, an lo hausakna tur zirtir an tul a ni. Tu nge zirtir ang? Mi tinin hriatna leh thiamna tlem kan neih phawt chuan mahni tanghmaa kaih theuh tur a ni.
Thingtlang mite hmasawn nan an chaw hmuh dan awlsam zawk leh chaw tui zawk an ei theihna ngaihtuah sak a tul em em a. Mahse “Mihring hi chhang chauhvin an nung lo vang,” tih a ni a. Chuvangin kawng dang pawh hriattir an tul a ni. An nun dan letling zawng zawng hi hriattir turin tu nge mi fing huaisen lo chhuak ang?

Thingtlang mite hi mi ngawichawi tak ang an ni. An kiangah miin thu sawi sawi mah sela, a dik nge dik lo tia thu chik an tum lo va, an zawt bawk hek lo. An lo hriat hmasak leh tih dan pangngaite hi ban harsa an ti em em a. Chuvangin, sawi mai ni lovin, a theih phawt chuan thiltih nena entir an tul a ni. An khawvel ngaihdan chu a zim a; lei a mum a, mi an kal vel tih hre mah se an ngaihdan chuan khawvel chu (an ram) Mizoram hi a ni mai a. Vanin belthleng angin a khuh ni maiin an hria a. Khawvel dang chanchin hre mah se an ngaihtuah lo va; hnam dang thatna tur leh chhiatna tur thil tithei pawhin rin ngaihna an hre lo. Khawvel siamthatu nih theih pawh an inring hek lo.

Tuma tihbuai loh leh tuma kalh lovin, an sakhua chu an bia a, hnam dang sakhua leh an biak dante an hre lo. An tih dan chu a dik nge dik lo tih enfiah leh chik an tum lem lo. Mahse an ngaih ang leh an tih ang apiang chu Pathian duhzawng ber niin an ring. Pathian chu mi zawng zawng Pathian leh Chhandamtu a ni tih mi sawi hre mah se, an biak dan leh an ngaihdan han enfiah pui chuan an Pathian chu anmahni ram atan chauh Pathian niin a lang thin a ni.

An hriat lohna avangin an zingah dawt sawi leh thutiam bawhchhiat a tam. Mahni inzah a pawimawhzia an hre lo.

Heng thimna leh hriat lohna zawng zawng, thingtlang khaw tinuam lotute hi tikiang turin, “E khai, thiante u, in kawr hak chu a letling a lawm maw le,” ti a, inhnial tur leh thil chik turin cho chhuah an tul a ni.

Hun te a liam zel a, an thar zel a, September khaw thiang te pawh a lo her chhuak leh a. Hun lo thar thin hian ka rilru a dek em em mai thin. Khawvelah hian mihringte dam rei lohzia leh thiltih tur tamzia ka ngaihtuahin, rei loteah ka hun pawh a lo la thleng ve ang tih ka hria. Mahse thil tha pakhat mah ti lova ka liam tur chu pawi ka ti a ni. Khawvel hi englai pawhin siam that a ngai reng a, that lutuk tih reng a nei lovang. Mi fingte thu leh mi tha leh taima thiltih hian a vawng tha hram hram a ni a. Kan dam rei leh rei loh te hi kum te, thla te hian a hril lo ve, kan thu leh kan thiltihin a hril ber zawk a ni. Mi kum tam tak nung mah se, thenawm khawveng tan, a ram tan leh khawvel tan thil tha a tih si loh va, thufing a sawi si loh chuan tu nge a dam hria ang? A thih ve leh mi ten an theihnghilh nghal ang. Mi fing leh mahni ram tana thil tha titute erawh chu khawvelah hian nung rei lo mah se an thih hnu pawhin an nung reng ang; chu chu a ni dam rei chu.

 

Keimah leh keimah ka rilru a, ‘khawvel hi eng nge ka hnutchhiah ang? Ka ram hi eng nge ka hnutchhiah ang? Hnahthel ro ang in ka tla bo mai dawn em ni?” tia ka inzawh hian chhan har ka ti a, ka lungngai thin a ni. Mi tin pumpelh theih loh thihna chu ka hlau lo va; thlan thim pawh ka hlau hek lo. Mahse, khawvelah thiltih tur pawimawh tak tak a tam tehlul nen, pakhat mah ti lova ka liam tur hian min tilungngai ber a ni.

Tupawh keimah anga mahni leh mi dang tana thiltha tih tum lova, ral thlir mai mai mi chu a ram tan fapa tlaktlai lo, hrin man awm lo a ni ang.