Court-a thubuai ngaihtuah dan

LR Chhunga

Mifing awmpui pui hi thubuaiah hian ukil ruai lova mahni a din tum hi an rawn kal thin a, then khat hi thilawmzia han hrilhfiah ngial pawh a, thiam a an inngaih avanga ukil rawih ngai titlat lo te, hrilhfiah pawh a a awmzia hre thiam pha chuang lo te an ni. Thubuai neih palhthulh a kan buai loh nan a tlangpui i han zir dawn teh ang.

Thubuai hi chi hnih criminal leh civil thubuai a awm a, criminal case hian thilsual titu hrem a tum ber a ni a, civil case erawh chuan a tisualtu kha tuartu chhawmdawl a pektir kha a tum a ni. Criminal case hi Sawrkar thehluh Police, Excise etc... hma lakna leh mimal hma lakna a ukil ruai a criminal complaint theh luh a awm thei bawk...

1. Criminal case ngaihtuah dawn chuan thubuai kalpui dan ah Cr.PC(criminal procedure code) anga kalpui a ni thin, chu erawh special law ahte adanglam thei... Atlangpui i han sawi ila; chargesheet thehluh hnu hian a copy te thilsualtitu or a ukil an pe phawt tur a ni a, chu.i hnuah Police case ah chuan witness koh hmasa lovin court in charge a siam(frame) thin a, Excise case leh case dangah chuan witness then khat koh phawt tur a ni thung. Charge Court in a frame chuan thilsualtitu(accused tiin kan sawi tawh ang) kha an phuna case kha a thudika a pawm leh pawm loh a zawt a, an puhna kha a dik a tih chuan thiam a chantir nghal thei a, a phat erawh chuan thuhretu an koh ta thin a ni.

A tuartu lamah khan Sawrkar Ukil Public Prosecutor a ding a chu chuan thuhretute khan chipchiar takin accused khan a tisual ngei a ni tih tichiang thei tur an zawt a, chu chu Court khan ziakin a chhinchhiah thlap thin a, chumi hnuah accused ukil khan a aia chipchiar zawk leh a thusawi ti rinhlelhawm thei tur an zawt ve leh thin, hei cross examination an tih chu a ni. Hetiang thiam hi ukil thiam leh tha nihna a ni. Chumi an zawh hunah court chuan accused kha witness te thusawi atang khan zawhna a siam a, a duh sawina hun a pe bawk tur a ni. Hemi zawhah hian accused lam khan thuhretu an neih chuan court ah an hruai ve leh ang a, sawrkar lam witness an tih ang chiah khan an ti ve leh thin a ni. Chung record hmang chuan Sawrkar Ukil leh Accused ukil kha an inhnial(argument) a, an tanchhan tichiang turin High Court leh Supreme Court thuremna te an phawrh thin, chu an inhnial na leh witness te thusawi atang khan Court in thudik a zawng a, thuremna a siam ta thin a ni.

Thubuai ah hian duh hun hunah thusawi theih a ni lova, witness tih avanga duh hun huna sawi theih a ni hek lo, dawt an sawichhuan man a, jail a khung theih an ni. Court a koh tawh leh thusawi zo tawhte chhantha bik a awm a nih loh chuan koh nawn theih an ni lo. Witness thusawi lai lo tihbuaite, khap tlat a ni a, a tuartu tan pawh lova hnial ngawt a thiang lo tih hi hriat reng tur a ni. Mithusawi tur sawi thei lova lo tihbuai te hi court zahlohna a ni a, contemp case siam theih a ni. Kan hriat tur chu court proceedings ah hian VC Court ang a, a tisualtu leh a tuartu inchaltauh hi a awm thei lo tih hi a ni. Inhnial a ngaih pawn witness thusawi record atang leh court sang zawk thuremna behchhan chauh khan inhnial tur a ni.

1. Civil case ah ve thung chuan miin midang khinna case a thehluta, court in insawifiah turin emaw kohna(summon) a pe a, summon a hmuh atanga ni 30 chhungin chhanna an thehlut tur a ni a, special case a awm a nih chuan thla 3 chhung hun pek theih an ni a, chu aia special leh chhawng a awm chuan chumi hnu lam pawh hun pek theih an ni.

Chhanna an rawn thehluh rualin thubuai thehluttu a copy te an pek vek tur a ni. Chumi hnuah documents an neihte courtin a endik sak leh a, a hnuah ngaihtuah tur kha point by point thliar fel a ni leh a, tichuan preliminary hearing neih a ni ta thin a, Court an thubuai thehluh kha chhan hrang hrang te avanga ngaihtuah tlak lova a ngai a nih chuan a hnawl sak mai thin a, tihthat ngai a nih pawhin hnuhkir a phal sak thin a ni.

Case ngaihtuah zui tlaka court in a ngai a nih chuan thubuai thehluttu lam khan criminal case ang tho khan witness court ah an hruaia chu chu an ukil rawih khan thu a lo zawt a, lehlam ukil khan a duh dub a zawt ve leh vek thin. Witness an hruai zawk a an va khina te khan an thuhretu an koh ve leh a, a hma ami ang bawk khan leh lam leh lam ukil ten thu an zawt vek thin a ni. Witness an zawk khan Argument an nei a, witness te thusawi leh court sang thurem tawhna hmangin an inhnial a, chumi hnuah judgment court in a siam thin a ni.

Thubuai puluttu kha court in thiam lo zawka a ngaih chuan lei a chawitir thin a, lehlam ukil senso bakah zangnadawmna a pektir hial thei bawk a ni.

Heng court kalphung i chhiar atang hian ukil hi dawt hmanga eizawng an ni a hriat theihna lai a awm lo tih i hmu ang, hei erawh hriat tel tur, thu a saisa a thu dik hriat theih loh a nih chuan ukil ten thuhretute thusawi sawi belhin an ngaihruatna emaw zeldin thubawl court ah an sawi ve bawk thin a, mahse behchhan nei lo sawi vhu zahthlak mai a ni. Court in an thusawi a pawm leh pawm loh chu thudang a ni. Court a thusawi hi ukol te chanvo(right) a ni a, tuma khap sak theih an ni lo. Court erawh chuan dikna hmuhchhuah a nih theih nante, court zahawm nante, mumal zawka court kalpui a nih theih nan te court a kaihnruai a, ukil te thusawi pawh a khap ve bawk thin a ni.

No comments