Ka vei si, a tihngaihna tak ka hre der si lo

Joseph L. Ralte


Tun atanga rei lo te tak tak, kum hnih kum thum lekah hian Mizoram chhim lam hi kan kawtchhuah a nih tan hmel ta tak tak a. Kum 2021-ah Sittwe (Akyap) lawngchawlhna hi hawn a ni dawn nia sawi a ni a. Mizoram chhim tawp Zochachhuah rawn thleng tur kawngpui pawh kum hnih kum thum lekah zawh fel a nih hmel bawk. India pawisa hmangin kawngpui hi siam mek a ni a, India company ten kawngpui laih hna hi thawkin helho leh misual tangrang laka an him theih nan India sipai leh Myanmar sipai ten hnathawktu te hi an veng reng mai a ni.


Zochachhuah atanga Lawngtlai rawn pan, kawngpui laih hna chu zaa 96 vel zawh fel a ni tawh niin PWD lamin an sawi. Khawchhak hret, Saisihchhuah lam ve thungah chuan, Myanmar sorkarin kawngpui lian, motor intlanpelh zut zut theihin a rawn sial chhuak tawh a, blacktoping thawh mek a ni. Chhimtuipui lui kânin lei (bridge) an dawh ang.

Sangau leh Saisihchhuah inkar pawh kum hnih chhunga siam zawh ngei tumin sorkar laipuiin hma a la a. PWD in DPR a siam a, BRTF in an thawk ve thung ang, hemi atana pawisa hman tur pawh sanction a awm tawh nghe nghe.

Kum 2025 chho-ah hi chuan Mizoram chhimlam hi kan kawtchhuah a ni ngei dawnin a lang ta. Kum 2010 kuma Pu LT Muana IFS-in "Joseph, he look east chet velna hi i hmu hman dawn a nia, rei lo te-ah tihhlawhtlin a ni dawn, a tih kha ka hre chhuak leh thin.

Kan ram thil kal dan hi a mak ka ti thin. Tripura lam atangin Kawrpuichhuah (Tlabung) hawiin kawngpui lian tak a lut phei ruah dawn a. Silchar atangin Tuipang thlengin national highway a lut phei ruah dawn bawk a. Heng kawngpui sial hna hi tunah chhun zan zawmin an thawk mup mup mai.

Kawtchhuah atana chhim lam nihphung tur:

I google keu la. Aizawl atanga Delhi kawng hlatzawng (road distance) han en teh.

Kilometre 2,374 a hla a ni. Delhi atangin bungrua lian tham, khawl thilte ka chah thin a. Aizawl alo thlen meuh chuan thla khat chuang (ni 40/45) a thang thin. Google-ah vek khan Aizawl atanga Kolkatta hlatzawng han en ve leh thung teh. Kilometre 1,492 a ni. Bungrua ka chah thin tho a. Kolkatta atanga Siliguri, Guwahati, Silchar, Aizawl lo thlen nan hian thla khat tho a ngai mai thin. A rawn kal rei zawng hi chu thukhat nise, a phurh man (freight) hi a to em em mai a, kg khat Rs. 15-25 inkar vel lai a ni.

Tuna thil awmdan tur ni chu. Kolkatta atanga Sitwe port chu kilometre 539 a ni a. Darkar 24 chhungin Sitwe port a rawn thleng chho dawn a ni. Sitwe port atanga Zochachhuah chu kilometre 287 a ni. Darkar 12 chhungin alo thleng ang. Zochachhuah atanga Aizawl hlatzawng chu kilometre 343 a ni. Ni khat-ah alo thleng var var dawn. A rei thei ang ber pawhin chhut ila Kolkatta leh Aizawl inkar bungraw lian tham pawh nise kar khat chhungin alo thleng ang. A phurh man (freight) chu kawng chanve zet tuipui chunga a kal dawn avangin kg khat Rs. 10 aiin a sang dawn lo hrim hrim tih a lang.

Chumai ala ni lo. China leh Burma inri-na province Yunnan province atang chuan rel kawng lian chi hi Sitwe port thlengin a service tan der tawh niin an sawi a. Sumdawnna tak tak ang chuan la tlan lo mahse an ruahman dan atang chuan Express Train hi Yunnan to Sitwe a tlan pur pur dawn a ni. Mizoram atanga Yunnan province lawngchawlhna Ruili Port chu kilometre 1141 chauha hla a ni. Ruili port chu Burma leh China inri-na Muse khawpui bul lawk ami a ni. A thlang lawkah chuan Bangkok a awm a, Aizawl atangin kilometre 2001 chauha hla a ni.

Ka suangtuahna hi a virvel chiam chiam a. Sumdawn hi a va nuam dawn em. Khawsak hi a va nuam dawn em. Ramdang thiamthil lakluh a va remchang dawn em. Kan ram thilchhuak te hi mamawh ve an nei a nih chuan Thailand leh China lama phurhchhuah a va nuam dawn em. Khawchhak lam (SE Asia) lam atanga India mainland-a bungraw rawn kal tur leh tuifinriat atanga bungraw rawn lut tur hian Mizoram a rawn tlan pel zung zung dawn a nih chu. Kan tu leh fate hi an va vannei dawn em. Entrepreneur nih a va nuam dawn em!!!!!

Hei erawh hria ila: Israel mi thiam – economist ni bawk, venture capitalist ni bawk, entrepreneur ni bawk Daniel J. Isenberg-a chuan zirchianna a nei a. (He a zirchianna chungchang hi a hranpa-in ka la rawn ziak ang.) Khawvel khawi ramah pawh – Ram hruaitute’n entrepreneur te tan kawngka zau taka an hawn loh a, ram kalphunga sumdawngte tan awlsamna a zawnsak loh chuan ram economy a thang thei lo. Ram hruaitute’n insawrbingna bik an neih loh a, a ramin theihna (potential) leh thilchhuak (resources) a neihte sumdawnnaa a chantir thiam loh chuan economy a thang thei lo.

Chumai ala ni lo. Kan university leh college zirtirtu mithiam rualte’n hlawh hmuh nan chauh ni lo, ram mipui hmasawnna atana tha an thawh loh a, school leh college-a thiamthil peipunna (skill development) lam an kalpui loh chuan engmah a kal fuh thei lo.

Zirtirtute’n school-ah entrepreneurship an zirtir loh a, hmabak lam thil ni lo, hmanlai chanchin ringawt an zirtir chuan hma a sawn theih loh.

Kan zirna in-ah science leh mathematics subject hi a bulthut kan hriat thiam theih nana mahni tawng ngeia kan zir loh chuan a fuh thei lo. Science leh Mathematics hi hmasawnna bulthut a ni si. Ram hruaitute’n privatization kalpui lova, engkim mai sorkar  tihtir an tum chuan a hlawhchham thin. Mipui nawlpui pawhin pawisa hi thawhchhuah tur a ni a, khawi atang emawa lokal tur a ni lo tih kan hriat a, mahni ram thilchhuak ngaihsan inzirtir nachang kan hriat loh chuan engmah kan ni lovang. Thil reng reng hi a nih dan tur anga kaltir lova, “Hei hi chu kan tihdan a ni lo, kan office kalphung a ni lo,” tih vel ringawta kan kal chhung chuan awmzia kan nei loving. Isenberg-a thil zirchhuah hi a va dikin a va tha em em ve aw, ka ti.

Chhim lam hi kan kawtchhuah pawh nise:

Mizoram chhim lam hi kan kawtchhuah pawh ni se, motor ke 24 nei chi rawn tlan hum humin chung motor liante chuan bungraw chitin reng rawn phur lut zut zut pawh nise, a ram chhunga cheng mipuite hian kan theihna kan tahhriam lohva, hmathlir (vision) leh tihtur inchhawp (mission) nei lova kan lo nghah liam ve mai mai erawh chuan kan chan hian mai-an chan pawh a tluk loving.

Chu sumdawnna kawngthar rawn inhawng tur chu hmang tangkai ngei tura kan inbuatsaih a va hun em!!! Industry lianpui pui kan siam thei lo a nih chuan industry te reuh te te tal lo siam a va hun em. Agri-Business farm lian pui pui kan lo buatsaih thei lo a nih pawhin te reuh te te talk an lo siam tan tawh a va hun em!!!

Khawchhak lama missionary tirchhuak tur pawhin Burmese tawng, Karen tawng, Chinese tawng, Thai tawng, Vietnamese tawng kan lo zir tan tawh a va han hun em!!

Sumdawnna kawngah factory lian kan siam thei lo a nih pawhin Singapore tihdan anga Carrying & Forwarding (C&F) Agent, Shipping Agent, Logistics Agent, Warehousing firm te nei tura kan lo inbuatsaih a va han hun ve le aw. Heng zawng zawng hi tawngtaw tih mai chi pawh a ni lo, a zira zir, a tre-a training theih vek a ni. Kan thalaite hian “tihtur ka hre lo,” an tih hi “tihtur kawhhmuh” an ngai a. Sorkar hi ruahmanna (planning) siamtu tur a ni si.

Ka vei si a, a tihngaihna tak ka hre der si lova.


No comments