Thu Sawm Pek

 Rempuia R. Lutmang


Inhnialna tawp hlei thei lo pakhat chu Bible-a ‘Thu Sawm Pek’ chungchang hi a ni awm e. JF Laldailoa chuan, “Mosia khan Thupek Sawm (Thu Sawm Pek ni lovin) hi Mizo tawngin lo ziak ta zawk se, ‘I vengte nupui chu i awt tur a ni lo,’ tiin a ziak ang em?” a ti a (Bible Thlirna, 2012. 80) . Hei hi a kaikuang ni turah ka ngai. Hetah hian JFa hi a inring tawk hle, “Thupek Sawm” tih chu eng dang a sawi zui hmain “Thu Sawm Pek ni loin” tiin a châr nghet nghal hmak mai. He lai thûah hian thil dang a chai avangin a khel zui lo.


A duh lai a han khel a, a b^k phek hnih mual a han kai a, ‘decalogue’ bawk a rawn ham tel leh ta zauh a. Heti hian, “Bible-a ‘Thu Sawm Pek’ kan tih hi ‘Thupek Sawm’ ni zawk awm tak a ni,” a rawn ti leh ta a. A hmaa thu titlu tawh si khan ‘ni zâwk awm tak a ni’ a ti leh ta chauh mai a. A zawmna pawh, “Mahse Hebrai tawnga a thu tobul tak hi chu ‘thupek’ pawh ni chiah loin’thu’a ni ringawt mai a,” a ti ta zel a. A hma ai kha chuan dâwih âw leh deuh ta zawk.

Mahse, a han sawi a han sawi a, “Sapho pawhin ‘thu’ ti ringawt lovin ‘thupek (commandment) an ti sa mai a; an tih ang zui hian ‘Thupek Sawm’ ti ve tawh law law ila,” tiin a rawt zui ta zawk a. Hemi hnu hian mi hrang hrang sawi zui a hlawh ta zel niin a lang.

A awmze tobul hi JFa sawi ang bawk hian Revd Chuauthuama pawhin a sawi ve a, “Thupek” ni loin “thu” tih a nih thu a sawi. Pu Chuaua chuan a sawi chhunzawmnaah, “Chu thu sâwm chu ziak chhuak turin hrilh a ni a. Chu ‘thu sâwm’ chu Pathianin a mite hnenah an zawm atan a pêk a ni,” a ti a. Hetah hian thil dang han sawi kai ta daih ila, modify tur nia lang modify loh chungchang a ni. Tun hma lamah khan hetianga ziah hi a awm nual.

B. Lalthangliana chuan ‘Sonai Bazar’ chungchangah, “a hma lam kum aiin hlêp an neih tlêm thu sawiin an phunnawi hlawm,” a lo ti a.A hmaa Pu Chuaua ziah nen khan ‘hmanlai’ ni loin tunlai thuziaka chhiar theih ve ve a ni a. Tunlai thuziakah pawh a modify hun taka hi hriat har kan la ti deuh a ni mai awm mang e.

A hmasa zawk thûah khian “ziak chhuak turin hrilh a ni a” tih kan hmu a, khi khi “…tura hrilh a ni a” tih zawk tur a ni a, ‘turin’ tih aiah ‘tura’ tih tur a ni; “a mite hnenah an zawm atan a pek a ni” tih pawh ‘hnenah’ ni loin ‘hnena’ tih tur a ni bawk. A hnuhnung zawk tawngkamah pawh khian “a hma lam kum aiin hlêp an neih tlêm thu” tih aiah “…aia hlêp an neih tlêm thu” tih tur. Amah B. Lalthangliana vek hian a lehkhabu danga ‘Sonai Bazar’ a ziahnaah chuan ‘tun hma aia hlep an neih tlem thu sawiin an phunnawi hlawm’ tiin tawngkam a chhep dik tho. Khawi hmunah pawh tawngkam an chhep dik lo ni loin chheh sual palh chang an nei tihna a ni. Pathian fakna hlaa “Van ram panin kan kal laiin” tih pawh hi “Van ram pana kan kal laiin” tih tur a ni a, a lettu R. Dala hian a ti lo palh a ni. Tih palh te, tih loh palh te hi awl deuh a nia.

Zairema chuan Zosapho leh kan mi thiam hmasa te chungchang sawiin, “Lehkha zirtirtu an ni a, chuvangin sapho thu ziak kha ziak dan tur rêng emaw an ti a, thenkhat phei chuan an awphawi pai tak lam khan an chîng ve tih kan hre pha a ni,” a ti a. An modify ngai meuh loh, tawrh tih hun pawha an tuar tlang ta mai thin te, ziah hi ziat modify chauh emaw an ti thin te kha Zosapte tawng an entawn a ni mai thei bawk. Amah Zairema pawh hian “ziah” tihna turah “ziak” a hman khi. Hmun dangah pawh, ‘thiah’ hmanna awm takah ‘thiat’ a hmang, “Ayodha khuaa Mosolman temple thiat tum chu hriat lawk a ni. |hiat huna Hindu temple sak sak nghal theih nan…”a ti. Amah tak erawh hi chuan “ziah” tia hman châng erawh zawng a ngah mai. JF Laldailoa kha a tang na thei a; mahse, ani pawh khan “ziah” hmanna tur zawka “ziak” han tih palh leh châng kha a nei nual tho.Tih palh leh tih loh palh mai tho a ni ang.

Zikpuii Pa erawh kha chuan Zosap tawngkam ulh kan tih hi mâwi a ti êm êm mai a, Zosapthara hla thu a sawinaah heti hian a ti hial a, “Mizo leh Vai chanchin lehkhabu-a mite nen han khaikhin teh u: Vawih-uih hrui leh dar zai zâm dun ang in ti lo maw? A nih loh leh Kohhran dang thu lehlin thenkhat te nen hian han tehkhin teh u,” tiin a ziak a (“khaikhin” tih leh “tehkhin” tih hi awmze inang lo a nih ngai chuan hetah hian “tehkhin” ni loin “khaikhin” hman zawk awm tak a ni). Mizo leh Vai chanchinbu bakah chanchinbu hmasa kha Sap emaw, Mizo zinga ziah leh chhiar thiam hmasate emaw enkawl a ni a. Mizo lehkha thiam hmasate khan Zosap tawng pai an ngaisang a, an entawn ve lehchhawng a. Zikpuii Pa khan a ulh leh a ulh a khaikhin tih a inhre lo nge a haider zawk ni dawn ni. “Kohhran dang thu lehlin” a tih chhan erawh a hnial bera kha JF Laldailoa a nih vang a ni ang.

JFa a hnialna ni lêm loah pawh Zikpuii Pa chuan Thangthûra hla sawiin, “Êng leh thawven a leng ang… han sa mah teh u, thangtharte hian kan la khum meuh lo a ni,” a ti a. A mâwina hmuh thiampui a har hle. Hla thu ulh kan tih mai, Zosap style ang chi te leh Mizo mi thiam hmasa te tawngkam leh hla thu kha Mizo hla thu mawi zawk aiin Zikpuii Pa hian a hmu mawi zawk a. Mizo tawnga hla phuahtu hmasaa an sawi, Patea te pathum aia hmasa zawk a zawnna lamah Thangthura te kha Patea te aia bei mawi zawka chhuah a tum pah bawk niin a lang.

Kan sawi tum atangin kan va peng hla ta thin em aw! Siamkima chuan “Mizote hi mahni zir loh lam thil intihre fahrana sawi ching tak kan ni awm e” a ti bawk a, a zira zir thawi chhin eih pawh awm loin i han sawi chhunzawm zel teh ang Mizo kan ni miau alawm le. Thu Sawm Pek kha Biblical Hebrew-ah ‘aseret ha-dibrot’ tih a ni a, “thu sâwm” (the ten words) tih emaw, “thukhawchâng sawm” (the ten sayings) emaw, “thil pawimawh sâwm” (the ten matters) emaw, a eng ang pawh hian lehlin theih vek a ni a. Tyndale Bible leh Coverdale Bible chuan “châng sâwm” (the ten verses) tiin an dah e an ti a. Geneva Bible-in “tenne commandments” an ti ve leh a. Hei hi Bishops’ Bible leh Authorised Version (King James)-in an entawn chho ta a ni awm e.

“Thilpek min pe” han tih duah aiah “thil min pe” han tih mai hi a fel zawk chuan a lang. Sawrkarin thuchhuah a chhuah nge thu a chhuah? Lungphun kan phun nge lung kan phun? Sawrkarin thu a chhuah, lung kan phun a ni awm e. Hetiang deuh hian ‘thupek’ tih chu lo ni sa teh reng pawh ni se (nih phei chu a ni hran lo a), ‘thupek a pe’ tih ai chuan ‘thu a pe’ tih chu a la mam zawkin a hriat a. Mahse, number nena kan lak kawpa a hming kan vuah dawn chuan ‘thupek sawm’ tih chu a awm viauin a lang lawi si. Thil sawm min pe (present) a, chu chu ‘thilpek sawm’ kan tih a rinawm a; lung sawm kan phun chuan ‘lungphun sawm’ kan ti ngei ang. Chutiang tho chuan, ‘thupek’ tih a nih tak zet chuan ‘thu sawm min pe’ kan tih pawhin ‘thupek sawm’ tih ve mai awm chu a ni. Mahse, a tobul lamah ‘thupek’ ni loin ‘thu’ a ni miau mai si a, ‘thupek sawm’ tih chu a dik bik viau lem lo.

Eng pawh hi se, hman than, hman laklawh, hman ngheh tawh hi chu a dik lo hlâwm tawp a nih loh chuan grammar hmanga teh dik tum emaw, phel darha sawi fiah that leh tum emaw hi tih dan tha ber a ni hran lo.

No comments