Mizo tlangval

Vanlalngaia Kulikawn

Mizo tlangval Silchar khua kal hmasa ten Silchar piah lama kawngpui kaw ruah an hmuhin ‘mihring an lo awm ve a ni awm mange’ an ti lek fang a. Tunah chuan Globalization in khawvel pum hi khawkhat (global village) ah min siam a, mahni tapchhak zawl lungthu tlawhchhan ren rawn a UNO kan lo sawi ve thin te, ha hipa Akyap lawng chawlhna kan sawi thin te, National Highway, Rail head, Airport, koh ei zawh ngai loh Banking Services hrang hrang, khawl mak pui pui – ban sei pui pui, mobile phone, yahoo.com te chu kan nitin khawsak phung a lo nit a reng mai. Kan leihnuai hausakna haichhuak turin global oil caompany te an in tlansiak suau suau va, India Look East Policy avangin Mizoram chu kawtchhuah pawimawh berte zing ami a ni dawn.

Khawvel sumdawng lian (Multi National Company) te in tlansiakna hmun pawimawh ani thuai dawn. Pa pakhatin a KEL talh tur be be fahran chu a ning thlu a ni ang “Kela be be mahla ka talh tho tho dawn che” a tih angina kan duh emaw duhlo emaw hengte hi thil thleng mek leh lo thleng zel turte an ni. Heng thil lo thleng mek te hian kan thalaite rilru ah chimral hlauhna chang hriatnate, Miao Nationalism hi engtinnge kan chhawm nun zel dawn tiin thahnemngaihna chang an hria hi thil lawmawm tak a ni. Hlauhawm kan hriat chuan a in vend an tur pawh kan hre ngei tur a ni. Kristian nun dan tha, ZONUNMAWI kan buaipui mek te, sawrkar thar hmalak tum mek te hian entir pakhat a neih chu SIAMTHAR LEHNA hunpui (era of reformation) ah kan chuangkai ta tih a entir a. Mizoram hi chapter (bung) tahr ah kan chuangkai ta a. Mizoram chapter thar kan ziak tan leh ta tih leh a ziaktute zinga mi kan ni vek hi a ropui a, kan mawhphurhna ropui tak hre thar leh tur te, a khaikhawm nan MIZO TLANGVAL tih hi ka rawn thlangchhuak/chhawpchhuak rup mai a ni.

Mizo tlangval tih hian Tlawmngaihna, huaisenna, inngaihtlawmna, taimakna, rinawmnate, kristian nun dan tha, Zonunmawi a fun kim vek a. Pi leh Put e WAR CRY (Hlado) a ni awm e. Mizo tlangval chu a cheimawi lo ngailo, a uang ngai bawk lo. Zu leh ruihtheih ah a buai ngai lova, chimral a hlau lova, midangte hneh/chimral a tum zawk thin. Hnam dangte aiin lehkha a thiam tur a ni a, a huaisen bawk a, kawng engkimah entawntlak a ni thin. Mizo tlangval tih hian ka thinlung chhung a fan ril hle thin a. Mizo tlangval Upa K.Saibela’n chhunzawmna neise ka ti hle.

Khawvel hi tawp mai hmel a la pu lo in ka hria a. Krista kum sang Lalram (Christ millennium Kingdom) hawlhtlang Mizo tlangval thinlung diktak nen kan thinlung puan In in zauh the ang.

Bible in hlauh tur diktak a tih chu, “thih hnua Gehana paih theitu” a nih thu min hrilh a. Keive tehlul hian hlauh tur nia ka hriat chu Nationalism kalsual/hruaisual leh sakhaw firfiak kalsual inkawp inkawp hi a ni ka ti a. Taliban, Alqaeda etc ten khawvel chenna tlak lova chanter an tum dan te, India ramah ngei pawh INDIAN TALIBAN an tih mai Hindu firfiak Bajrang Dal, RSS, Hindu Parishad, Shiv Sena etc, avngin buaina namem lo kan tuar thin. India danpui dinglai thlak hlawk a HINDUTVA, Common Civil Code tih hlawhtlin a nih lek phei chuan India Union a keh darh anga, kan duh emaw duhlo emaw tharum tellovin kan independent ve mai dawn a ni ti tein ka ngaihtuah fo thin.

Mihlim inlarna thukhawchang “India flag hnuai ah chuan leihnuai hausakna hai chhuah a ni lovang” tih leh “Khawvel hnam hrang hrang ten mizoram an rawn tlawh anga, Kristian nun dan tha, Zonunmawi chaun a lo hneh anga, khawvel hnam tin zingah an puangdarh zel ang. Mizoram leh a chheh velah kum sang Lalram din a ni ang” an lo tih thin te chu ka rilrem zawng tak an ni hlawm a. Tute tawngkam takin INTERNATIONAL BUS te pawh a lo la tlan ve dawn ni hmiang tiin Mizo tlangval hian ka ngaihtuah zui chiam chiam thin. Hnam hriat thamloh leh hnam thik tham loh, hriattham leh thiktham a siam thin tu chung Pathian remruat ang zelin engkim a thleng thin tiin lungmuang takin hmalam ka thlir thin.

Anih leh tunlaia kan buaipui Indian Nationalism ah hian Mizo Nationalism chu a leng ve reng em? Tih hi ka pawm ve dan kan tarlang hram teh ang.

Kan duh emaw duhlo emaw, thil chiang tak chu India Union chhungah India danpui hnuaiah awm/tel vein India khua leh tui citizenship nihna kan chang ve a. ‘An zing ata lo chhuak ula, a hrangin awm rawh u’ tih changchawiin kan bei ngial tawh a. China belh kan duhte lah chuan in sakhaw buaipui te hi thlarau ruihna (spiritual opium) a ni min tihsak duh lek a. Tharumin India kan hneh bawk silo, Khawchhak paho lah chuan, “In neh leh si lova, in lawklo ngawih ngawih a ni” an lo tirawl vei nen, a beidawn thlak hel hawl hle a ni. Kan ram leh hnam sakhua himna atan kum 20 hnuah a ngai te ah bawk kir leh a lo tul ta le. Kan dil loh zawk malsawmna kan ti mai a ni ang chu. Remna leh muanna phei chu neilo ila chu neilo ila chuan, LTTE ang khuan kan tawp ve mai ang tih pawh hlauhawm tak a ni. A taka kan thil tawn leh tawh mek te atanga India Nationalism ka pawm ve dan chu – India danpui dinglai hi a ni mai lawm ni ka ti a. 

Mizo te hi VAI kan ni lova, Kawl (Burmese) kan ni ngai bawk lo, Mizo tlangval (mizo nationalism) ah hian ka chiang tawk a ni. Vai chu an hang/dum a, inhnawih dum ve a, an tih dan an gang tih ve kher tum pawh a tul lo reng reng, eitur inchuh luih luih te, thlawhtheihna a lut leh chhuak hma nih inchuh luih luih te hi a zahthlak ka ti. Hei hi em ni Indian Nationalism chu – Mizo tlangval hi min chimral dawn lo. Mihring tluklehdingawn zinga uihum lek ni mah ila, Mizo tlangval hian Aigupta hausakna ring a, International Bus lo nghah veng veng hi a finthlak lo maw? Mimal hamthatna, pawl bil hamthatna leh lar tumna avanga Nationalism hmansual/hruaisual hi thil tha a nil ova, a sen reng reng hi hlau tur kan ni bawk hek lo.

Vai pawl, Nationalism pawl, chimral hlau leh hlau lo, Zu khap bur duh leh duhlo tia inhnial buai/hambuai mai mai tur kan nilo. Kan vai hian DUH THUHMUN, DUHLOH THUHMUN te kan ni. Chimral kan duhlo vek, thil thalo kan duhlo vek. Thil tha kan duh vek bawk. Kan chhehvel ram, Pakistan, Afghanistan, Bangladesh, Burma te ngaihtuah in kan awmna – awmdan hi a vanneihthlak hle rih in ka hria. Chutichuan Indian Nationalism chhungah Mizo tlangval – Mizo Nationalism chu a thawl mai ni lovin midang chimraltu kan ni thei tih hi ka pawm ve dan chu a ni e.

Mizo tlangval tana hlauh tur diktak a chu – Riltamna, retheihna a ni. Riltamna, retheihna avangin nula thianghlim ten an thianghlimna an hum zo lova, rukrukna, tualthahna, mahni fa te sate hial an ei thin. Hnam chimralna a ni. Kan Lal Isua ngei pawhin thlemna a tawk a. Riltamna hi mihring hmelma lian ber a ni tih hriain nitin eikhawp dil turin min zirtir hial a ni. Cutichuan huau huau tam lutuk te, sawrkar pisa chawlh tam lutuk te bansanin kan work culture atan nitin darker 8-10 aia tlem lo hnathawk turin Mizo tlangval in puahchah ila. Sawrkar hmalak kal mek NLUP rual hian mahni kut ngeiin thawk ila, mitten min ngaisang anga, tlakchham hlau lo, Mizo tlangval/hnam – mite tan mawlsawmna nih tumin MIZO TLANGVAL WARCRY (hlado) hmang hian HAW HAW in I nawr chiam the ang u.

Ram buai avanga rilru na te, development kal diklo, thlawhkhum retheihna, eiruk thubuai zawng zawng te hi Indian Penal Code hmang kher lovin TUAMDAMNA RECONCILIATION COMMISSION hmangin, ka tlang thianghlim ah chuan in tih natna reng a awm tawh loving tih ziak angina kum sang Lalram din turin Mizo tlangvalin puan ven i sawi chhing ang u le.

Mizo tlangval dam reng rawh