Tih dan leh kalphung tih danglam ngam

Lalhruaitluanga Bawitlung


USA-ah khuan Amish (Eimish) an tih hi an awm a, sakhuana vangin tharum thawh leh khawvel hmasawnna thil zawng zawng hi an hnualsuat a ni ber a. An inchei dan a mawl a, electric leh TV te an malmak a, inngeih takin an awm a, an itawm ang reng hle. An chanchin hi kan la hre lo a nih pawhin a awm khawp mai. A chhan chu tih dan leh kalphung thlak hi an duh lova, hma an sawn lova, a hre bik riau an awm a nih ngawt loh chuan USA-a chengte ngei pawhin hria an tam vak lovang. ‘Witness’ film, Harrision Ford channaah khan tlem chu an lang a, laltin (lantern) an la hmang a ni.

Sorkar hian hmasawn theihna kawng a dap reng a. Kan tih phungte kan thlak a, fate ram tang rual an niha lo lama tirh ai chuan School lamah kan tir liam ta deuh vek a. Chhungkaw pakhata an fa u berin Engineer emaw Doctor emaw kawng dang emawa hlawhtlinna a neih chuan an inkhaichhuak nge nge thin tih hretu hnam kan ni.


Kan tih dan chu a ngai renga awm duh lovin, Lal nei thin hnam chuan mipui thlan inawpna, Assam hnuaia District Council nih kan duh a, a hma ai chuan hma kan sawn. Assam-a awm duh lovin UT kan ni leh a, chu pawh chu duh tawk ta mai lovin India Constitution hnuaia dinhmun sang tak, State kan ni ta. Heng dinhmun thar hi duh lovin, a hma ang renga awm duh tlat ila, Zawlnei hrilh lawkna pawh ngai lovin, kan thenawm ramte chuan min lehpel zung zung dawn tih a chiang reng mai.

Hma kan sawn dawn a, kan chaw ei hun te, kan chaw ei thin te, kan zing thawh hun te, kan mut hun te, khawpuia Motor lian truck luh theih hun tih tlem te, kan Office kal hun thleng pawhin la tihdanglam buaih buaih ni kan hmabak tih hi Mizofate hian kan hriat a ngai. Kohhran thawhlawm pawh kum 20/30 vel liam taah chuan thawhtu hming leh thawh zat ziak lovin kan dawng thin a, tun ami anga an han tih tirh khan dodaltu tam tak, thiam tak taka rawn ziak an awm. Mahse, hetia a kalphung tih danglam a nih hnu hian thlarau thil nimahse, a taka mihring infuihna leh inelnate kan mamawh hriain Kohhran chuan huaisen takin a ti zel a. kan thawhlawm lo pun nasatzia leh kan biak in te pawh a lo that takzia chu a hretu vek kan ni.

Mobile phone a lo chhuak a, tam takin neih pawh an tum hran lo. Mahse hunin a rawn ken pakhat a ni tlat a, vawiinah chuan Mobile phone nei lo tawp tan chuan rual pawl phak a harsa tawh. Twitter, Whatsapp etc. hmangin tun hma zawng zawng aiin thu kan hre chak, USA, England kan umpha titih ta hial a ni ber e.

Kum 1860 vuak vetah khan khawvel ram hrang hrang leh USA ngei atang pawhin mahni in lum kalsanin USA-a khawthlang lam, hmun awl duai zau lutuk mai chu pem luh nan an hmang chur chur mai a. Abraham Lincoln-a President nih laiin The Homestead Act, 1862 chu ram zau, ram sakawlh leh hnam huaisen, Red Indian hote chenna chu luah theihin an buatsaih ta rup mai a.

Khawhar leh chhungkua chauhva khawsak huamin, Biak In inkhawm te, inkhawmpui te, hlimhlawp insiamna kawng hrang hrangte chu an ban phakah ngai lovin Damdawi in leh School tak ngial pawh awm lohnaah ram tha an bawh a, a tirin Acre 160 an nei a, ram dang mi an nih phei chuan kum 5 chhung chu ram chu an benbel a, thar chhuah an neih phei chuan a ram an neih ngheh bakah USA citizenship pek an ni. Changkan leh hausak an duh avangin chutiang nun khawhar chu an tuar chhuak a, chung hun laia pem lut zing ami, vawiina an thlahte America ram President leh khawvel mi hausa zinga tel pha an kat nuk ta a ni. Awm pangngai renga awm hian hmasawn hi a lo harsa dawn khawp mai.

Mizo zinga mi vannei thenkhatte ram dangah an zin a, an tihdan an rawn sawi a, bengsikin kan ngaithla a. “Aw, Mizoram hi chutiang dinhmunah chuan han ding ve thei ila aw !” kan tih kan tih rual hian hetiang ram changkangte tih ang hi kan ti ve ngamin kan ti ve phal dawn em?

Europe-a Albania ramah chuan kum 1958 atang khan an pawisa hlutn hi a la ngai char char, an ti. India ram, Mizoram bikah pawh hian thla khata Rs. 5/- an hlawh lai ngaihtuah chuan tuna Rs. 10,000/- chuang kan hlawh takte hi thil danglam zara thleng vek a ni. Albania-ah chuan ngaihdan an thlak duh lova, khawvel hriat pawh an hlawh lo. A ngai renga awm tlat tum hi khawvel thang chhoa chengte hian kan awm dan tur a ni lo. Ram buai hmaa tuikhura inbual a, kan in tur zawng zawng leh chhungkaw mamawh pawh tuikhur atang chauhva kan lak thin a ni. Vawiinah kan chokaah tui kan herh chhuak a, laltin (lantern) chimney nawhfai ngai lovin, a hmeh enna (switch button) kan hmet a, a engin a thim mai a ni. Kum 30 leka kan kawta ‘thingkhawn’ kan neih vek ang hmu lo leh hre lo hi vawiina Aizawl nula leh tlangval leh naupang hi an tam hle ang.

Kan ram hian hma a sawn zel dawn. LOOK EAST POLICY lo puitlin tak tak hunah phei chuan “Naktuk chu Korea, China ka han kal teh ang” tih ni a thleng dawn. Heng hun lawmawm, mahse hun khirh tak, inthunun ngaih em em hun hi kan hma lawkah a rawn inchhawp reng tawh a ni. Chumi hun lo thlir lawka Sorkarin remruatna hrang hrang a siam ni a la awm ang. Hengah pawh hian a mipui hian tupawh, eng Party pawh hi Sorkar se, lo tawiawm ila ram a changkang ang. Kan tu leh fate hi khawvel ram hrang hrangah an thiam zang mila an la feh chhuah suau suau hunte hi a hla lo. Heng hunte hi ngaihtuah lawkin Mizorama kan tih dan leh kalphung tam tak tih danglam leh thlak ngai a la awm dawn chauh. Tupawh Sorkar se mipui hian i tawiawm ang u. 

Aizawl leh khawpui dang Traffic Jam nasa lutuk chinfel nan Shimla, Singapore, Tokyo etc.-a an tih anga Sorkarin tih hun a la nei ang. Heng hunah hlei hlei hian Sorkar hian mipui tawiawmna a mamawh dawn a, kan dodal zel chuan a ngai rengin, a harsatna erawh nitina zual zelin kan awm dawn a ni. Zing lam School kai hma chungchangah pawh khawvel ram tin deuh thawah khaw eng hlutzia hriain en hun lai chuhin School an tan hma hlawm. Office pawh tan hma hun kan la nei mai thei. Democracy satliah ni lovin, January ni 26, 1950 atang phei kha chuan Republic kan ni tawh a, kan thlan lalte thu leh remruat anga awm thiam hi India leh Mizoram pawhin kan ram dinchhuahna tur a ni.

No comments