Thuhril inbuatsaih dân

Rev. Dr. C. Lalhlira

Thuhmahruai: “Ka thiam tawh” tih theih hauh loh rawngbâwl hna zînga hautak tak pakhat chu thuhril hi a ni a. Inbuatsaih dân tha tak pawh sawi ila, thusawi thiam tak kan ni kher lo mai thei. Chuti chung chuan thuhril inbuatsaih dân hi chu inzir thar reng ngai a nih avângin tûn tumah hian kan han sawi thar leh dâwn a ni.

Thuhril awmzia: ‘Thuhril’ hi Latin thumal ‘sermô’ (discourse) tih atanga lâk, French leh English ten an lâk chhâwn zêl ‘sermon’ tia kanlo hriat tâk hi a ni a, zawlneiin emaw, kohhrana rawngbâwltute emawin thu an sawi hi a ni. Bible thu leh chu mi atanga Pathian thu kalhmang te, nun dân kaihhruaina te, sakhaw lam inzirtîrna te sawi chu sermon an ti a. Hrilhfiah te, fuihna te, nuna hmanzui dân turte a keng tel. Homily, tih a ni bawk a, a tum chu a thuhmun. Thuhril dân tur inkawhhmuhna leh inzirtîna lam hi homiletics an ti ve thung.

Thuhril leh thuchah:
Thuthlung Hluia zawlneite leh Lal Isua kha sermon sawitu hmasa an ni a. Pentecost ni, Thlarau Thianghlim a lo thlenna ni-ah khan Petera chuan mipui lo pungkhâwmte hnênah Pathianin Isua Krista hmanga chhandamna hna a thawh thu leh, zawlneite hmanga Pathian thutiam lo thleng chungchâng a sawina kan hmu a. Hei hi Thuthlung Thara Tirhkohte thusawi kan hmuh hmasak ber a ni. Stephana te, Paula te thusawi pawh kan hmu a; Paula leh tirhkoh dangte lehkhathawnte atangin eng ‘thuchah’ nge an puan chu kan hre thei bawk. Hêngte hi Grik tawng thumal pahnih kerygma leh didakhe tiin an sawi a. Kerygma chu kéryssein tih atanga lo kal, thuchah sawina a ni; thuchah sawitu chu kéryx an ti; Alan Richardson-a chuan, “kéryx chuan mi tumahin an la hriat loh thu thar a puang chhuak (tlângaupui) thîn a ni,” tiin a sawi. Thu tha leh thu pawimawh puanchhuahna a ni satliah mai lo va, Pathian hnathawh ropui tak puanchhuahna a ni. C.H. Dodd-a chuan Tirhkohten kerygma an tih chuan hêngte hi a huam a ti:

Isua Krista (1) Thihna; (2) Thawhlehna; (3) Lal ber atâna siam a nih thu; (4) Zawlneite thusawi thlen kimna; (5) Mihringin mawhphurhna a neih dân.

Hêngte atang hian Chanchin Tha hril dawngtute chu: (1) An sim tur a ni; (2) Sual ngaihdamna an chang ang.

Didakhe chu ‘zirtîr’ tihna a ni a; heta tang hian Sâptawnga didactic ‘zirtîr’ tihna chu a lo piang a. Thuhril (kerygma) chu a lungphûmna a ni a, Didactic chu a bawhzuina a ni. A pahnih hian an tang tlâng tur a ni. In sa turin a lungphûm a awm loh chuan a sak theih loh angin, Isua Krista thihna leh thawhlehnain mihringte chhandamna a rawn thlen thu chu hriattîr a nih loh a, chu mi chu miin a pawma a âwih loh chuan zirtîr tur a awm lo. Chutiang bawkin thuhril chu zirtîrnain a bawhzui loh chuan a nghet thei lo va, a tlo lo bawk. Thuhril kan tih hian hêng pahnih Chanchin Tha pawm tura mite sâwmna leh ringtute Isua rin awmzia zirtîr zui zêl te hi a keng tel a ni.

Kohhran kal zêlah leh tunlaia hman dân
Kohhran hmasate hun laia an hman kha kalsan lutuk lovin thuhril chu kan la hmang zêl kan ti thei ang. Amaherawhchu kohhran pâwl hrang a lo piang chhuak zêl a, kohhran nia insawi duh chiah lo pâwl pawh a lo piang chhuak zêl bawk a, thuhril pawh a lo danglam ve zêl a. Kohhranziding leh kalhmang pangngai zuitute chuan ChanchinTha, chhandamna chang tura mite sâwm leh chumi zâwma pawmtute zirtîr zui zêl chu an la kalpui zêl. Pathian lehkhabu atangin Pathian thute chu sawi fiah a ni a, Pathianin chu chu hmangin mihringte hnênah a chhandamna thu chu a la hriattîr zêl a ni. Zawlneite leh Tirhkohten Isua Krista chanchin an lo sawi te, amah ringtute awm dân tur leh nun dân tur an lo sawi te hmang chuan kan infuih zêl a; chu chu thuhrilin a ken pawimawh tak chu a ni. A tawi zâwnga sawiin, chhandamna chang tura mite sâwmna (kerygma) leh chhandamna changtute nun dân tur zirtîrna (didactic) chu tun lai thlengin kohhranten an la kalpui zêl a ni.

Sermon chi hrang hrangte
Mizorama kan thusawi tam ber leh, kohhran hunpui pawimawha thupui kan siam tam ber hi a kalkhat hle a. Pathian thu sawi ni theuh mah ila a sawi dân hmang athuin ngaihnawm zâwk leh awmze nei zâwka sawi theih a ni. Kawng khat ngawta sawi chu a ngaihnawm lo thei a, kan thusawi tur athuin sawi dân chi dang hman a ngai thei bawk. Chutianga kan sawi theihna tur chuan thusawi dân chi hrang hrang an lo siam chhuak a, chûngte chu lo sawi ila.

1.     Bible behchhana thuhril (Expository Sermon):
  1. Bible châng pahnih emaw, pathum emaw thlang chhuaka Pathian thuchah sawi a ni.
  2. Thupui emaw, a thuchah pum pui emaw hmangin thuchah chu ruahman a ni thîn.
  3. I tanhmun chu hemi châng thlan atang chauh hian lâk tur a ni. (Bible châng dang atangin entîrna chu siam theih a ni a).
Expository hmanga thuhriltu chuan a châng thlan hmangin Pathian chatuan thudik a puang chhuak a ni.

A. A thatnate:

  1. Bible thu ngei hmanga thusawi a ni a, a ngaithlatute pawhin Bible thu ngei an ngaithla: Bible thurin ngei hmanga thuhriltu a inbuatsaih chuan amah pawh Pathian thuin a hneh nge nge a. A ngaithlatute pawhin Bible thu ngei an ngaihthlâk chuan an rilru a hneh ngei ang. Chutiang chuan thuhriltu leh ngaithlatute chu Bible thu hriatnaah a pui dâwn a ni.
  2. Bible-a thusawi kan hmuh dân nên a inrem bîk: Lal Isua pawh khân a thu sawiin Pathian lehkha thu behchhanin a sawi thîn a (Luka 4; Matthaia 6-7), Tirhkohte pawh khân chutiang tho chuan an sawi (Tirh 2 & 3 [Petera]; 7 & 8 [Stephena]; 28 [Paula]).
  3. A huam a zau: Thuhriltute hian thupui neia thu an sawiin an thupui an kalsan fo thîna sawi a ni a,Expository sermon-ah hi chuan chutiang a awm lo. Miin A châng thlan a hrilhfiah that phawt chuan a thu sawi turah a lût fuh ngei ngei thîn.

B.     A that loh theihnate:
  1. A ninawm ve thei: Bible bu ngai emaw, a châng ngai emaw thlan fo chuan ngaithlatute tân ninawma ni thei. Thuhriltuin an châng thlan ngai emaw, a bu ngainat bîk emaw an neih chuan ngaithlatuten ngaiah an neih emaw, ninawmah a kal emaw thîn.
  2. Thusawitu tân thatchhiat a awl: Hetianga thusawi tur thlan hian inbuatsaih thatchhiat a tiawlsama, kan châng duh lai chhiar a, tawi tê têa sawi fiahna siam mai kha duhtâwka neih mai theih a ni a, chutiang chu a tha lo.
  3. Châng sei lutuk thlan a tha lo: Châng thlan a sei lutuk chuan sawi fiah nân hun a duh rei dâwn a, ninawmah a kal thei. Thusawina hun pangngaia sawi zawh tur tâwk châng thlan thiam a tûl hle a ni.
  4. A huam a zîm lutuk ve thei: Expository type hmanga thusawi hian tun lai hun atâna mamawh a hmaih thei an ti thîn. Expository hmanga thuhriltu tân he mi laka invên a tha ang.

1.     Bible châng mal thlanga thuhril (Textual Sermon):
  1. Hetianga thusawi hi Bible châng pakhat tanchhana hmanga Pathian thuchah puan chhuahna a ni.
  2. Thupui pawh châng thlan atangin siam nghâl a ni. Mahse a thuchah chu a châng dang atanga siam theih a ni.
  3. Hetianga thusawi hi rei tak thusawi ngaithla thei lote hnêna sawi nân a tha (Naupang te, kum upa tawh lam te tân. Biak in ni lo, hmun danga thusawi tuma sawi nân (Inneih, mitthi vûi, lungphun hun angah te). Bible châng lâr zual leh mahni châng duhzâwng sawi nân a remchâng bawk.
  4. Bible châng thlang tur chuan Bible chhiar thang leh hre tak nih a ngai a, thuhriltu rilru hneh tak châng a thinlunga chhuak chuan ngaithlatu thlarau a hneh nge nge. Pathian pâwl reng mi chuan chutiang thusawi tur chu a hre thei ang.
  5. Mipui thlarau mamawh zâwng hriat tum tur a ni. Bazârah te, ei zawnna hmunah te, damdawi in leh khawlaiah te, chhûngkuaah te mite mamawh a hriat theih. Thlarau, rilru, taksa leh ngaihtuahna mamawh phuhru thei tur châng kan thlan thiam chuan a manhla ngawt ang.
  6. Thusawi tawh sawina hmun ngaiah sawi nawn fo loh a tha. Sawi tawh atangin sawi leh tur ruahman a tha bawk. Thupui thlansa nei kohhrante tân chuan hei hi sawi ngai lo a ni a, a tlachawp ring (keini kohhran anga) thusawite chuan mite sawi leh mahni pawhin kan sawi tawhte atanga inla lâwn tha tur châng thlan thiam a tha.
  7. Mahni tawn leh hriatthiam ngei sawi tur. Thu harsa, hrilhfiah thiam loh châng thlan loh tur. Mahni intârlang zâwnga sawi tam erawh a ninawm hma!

1.     Thupui neia thuhril (Topical Sermon): 
Hei hi kan kohhrana thusawi dân lâr ber kan ti thei ang. Kan hunpuiahte phei chuan thupui awmsa kan sawi a, a sawitu duh hawi zâwng zâwngin kan sawi mai a. Mahse chu chuan Bible thu awmzia leh a tum a thelh theih avângin fîmkhur a ngai. Hêngte hi chhinchhiah ila:
  1. Thuhriltuin ama thupui thlan hmanga thu a sawi a ni. Entîr nân: ‘tawngtaina’, ‘thianghlimna’, ‘inserhhranna’, ‘hmangaihna’, ‘ngaihpawimawh hmasak tur’, etc.
  2. Hetianga thusawi tur chuan Bible hriat hneh a ngai a; kan thupui thlan tifiah tur leh tanpui thei tur Bible châng hriat hneh a ngai a ni. Châng hrang hrang inlaichînte rem khâwma hman tangkai thiam a ngai. Hetiang hi Pathian thu zirchianna (systematic theology)-ah an hmang thîn.
  3. Bible thumal zawnawlna (concordance) emaw, Bible thupui nei (topical Bible, entîrnân, Nave’s Topical Concordance) te hi hetiang sermon buatsaih tanpuitu atân a tangkai hle.

2.     Inserhna lam Thuhril (Devotional Sermon): Mahni inserh thianghlim tur leh Pathian nêna inpâwlna lam thuchaha ni. Khawvêla awm chunga Pathian nêna inpâwlna nun nei reng thei tura infuihna lam a ni. Fianriala Pathian pâwl dân tur thuchah ti pawhin a sawi theih ang chu.
  1. Ringtu mimal nun thianghlimnaa a than zêlna lam sawina a ni.
  2. Tawngtai te, Pathian fakna leh inhlanna lam te, Isua hnung zuitu ni tura infuihna lam te a huam thei bawk.
  3. Pathian hmangaih zual zêl tura fuihna te, ringtu nun than zêlna tura mahni invawn peihna te pawh hei hian a huam.

3. Entîrna hmanga Thusawi (Allegorical Sermon): Bible thu emaw, thawnthu emawentîrna atâna hmanga thusawia ni. Thawnthu phuahchawp hmanga Pathian thuchah sawina a ni ber mai. Hetianga thusawi hi ngaihnawm duh viau mah se fîmkhur chu a ngai hle; a tehkhinna khân kan sawi tum a thelh dêr thei a, kan sawi tum lam aia a tehkhinna lam uar lutuk avâng pawhin a thuchah thelhin ngaithlatute pawhin an lo dawngsawng palh thei.

Kohhran hmasa Pate pawh khân hei hi an lo hmang ve hle a ni âwm e. Fapa tlân bo thute pawh hi a thawnthu pum puia a zirtîr tum la lovin, tâm tla te, vawk te, vawk chaw te pawh a mal mala entîrna nei angin an lo sawi ve thîn. Fîmkhur taka hman a tha.

Sermon Ruangâm (Structure) Buatsaih dân

Hei hi tawi deuhvin lo sawi leh ila:

(1)   Thupui thlan: Thupui hi uluk taka thlan tur a ni. Bible-a thu awmsa hman theih a ni a, mahni phuahchawp a hman theih bawk. Mahse, mi nuih zat tur emaw, mi rilru hruai pêng thei emaw thupui chu thlan loh tur a ni. Pathian thuchah kan sawi tum tichiang thei ngei tura thupui vuah thiam chuan kan sawi tum thui takin a pui thei a ni.

(2)   Thuhmahruai: Kan thusawi tur chu sawi hmawr hmuhna fel leh chiang tak neih tur a ni. In sak nên tehkhin ila: In kan sakin a kailâwn nuam taka kan siam chuan lawilên a châkawm a, mi a hîp thîn ang hian thuhmahruai tha chuan kan thusawi ngaihthlâk a tichâkawm a, ngaithlatute an inhawng thîn.Entirnân: “Pathian chu kan inhumhimna a ni,” (Sam 46:1) tih hi thupuiah lo thlang ila. Tun lai huna mite tibuaitu hrilêng te, sum leh pai harsatna te, dam lohna avâng tea mite rilru chiaia awmte tân thupui pawimawh tak a nihzia sawi pahin, “Ringtu kan ni si a, hetiang hlauhawm leh buaithlâk takah hian kan lo mangang lo maw? Engah nge inphenna kan zawn? Khawiah nge inhumhimna kan hmuh ang?” tia zâwt chungin, “Pathian chu hetiang hunah hian ‘inhumhimna tling’ a nihzia kan sawi dâwn a ni,” tiin thuhmahruai kan sawi thei ang. 

Chutichuan Thuhmahruai chu:
(a)  Thupui ngaihthlâk tichâkawmtu atân
(b) Ngaithlatuten kan sawi zêl tur an lo ngaihtuah lâwk thiam nân a tangkai a ni.

(2)   Thusawi thensawm dân: Thupui thensawm dân lâr tak chu:
(i) Eng nge a nih (What)?: Kan thu sawi tur chu eng nge a nih sawi fiah phawt tur a ni a, Bible châng kan thlan emaw, thupui kan vuah emaw kha a nihna sawi fiah a, a tûl ang leh pawimawh dân athuin a chhehvêl thu te, a tawngkam te sawi fiah hmasak tur a ni. Hei hian Bible tum lohpui, mahni duh zâwng zâwnga sawi vakna lakah min vêng a, kan thusawi a ‘Pathian thu’ nge nge thîn.
(ii) Eng vâng nge (Why)?: Eng vânga pawimawh nge tih sawi leh tur a ni. ‘Pathian chu kan inhumhimna’ a nih kan sawi a nih chuan, eng vângin nge kan inhumhimna a nih? Eng vângin nge chu chu kan rin ang? tihte kan sawi fiah zui ang.
(iii) Engtin nge (How)?: Engtia tihpuitlin tur nge? Engtia kalpui zêl tur nge? tih sawi zui leh tur a ni. Ngaithlatute chuan kan thusawi chu tha an tiin an hre thiam a ni thei e, mahse an tihpuitlin dân tur kan kawhhmuh loh chuan a la tâwk lo. A kal dân kan zirtîr a ngai.
Mahse, kan thupui thlan emaw, kan châng thlan emaw athuin hei hi a rem chiah lo mai thei. Mi thenkhat chuan hetianga thupui then thum hi ‘thatchhe thusawi inbuatsaih dân’ an ti! Then hnih emaw,
then li lai emaw pawhin a then theih tho ang. A enga pawh chu ni se thupui thensawmte chu inlalâwn fel taka siam ni se a tha.

(3)   Tlângkawmna: Kan thusawi chu tlângkawmna fel tak leh awmze nei takin kan khãr tur a ni. “Thusawi tâwp lam minute nga emaw lek hi thusawiah a pawimawh lai ber a ni,” an lo ti hial a!

Kan thusawi tâk pawimawhzia leh a tangkai dân tur te sawiin tawngkam uluk leh awmze nei tak, hriatreng theih turin khaikhâwm tur a ni. Mahse, a sei tur a ni lo. Thuhmahruai chen a tâwk. Kan sawi tâk zawng zawngte a tlângpuia khaikhâwmin, a theih phei chuan entîrna nên khârna siam ila ngaithlatute thinlungah riak reng a awm ngei ang.

Thuhril buatsaih nâna thil pawimawhte
Thuhril inbuatsaih tur hian englai pawha inrin reng tur a ni a, khawiah pawh awm ila, eng hunah pawh ni se, sermon sawi thîn chuan a thusawi tur leh thusawi tanpui thei tur a ngaihvenin, a la khâwm reng tur a ni. Chutiang tur chuan hêng a hnuaia mite hi chhinchhiah ni se:
(1)  Bible chhiar ngun tur.
(2)  Tawngtai tam tur.
(3)  Bible hrilhfiahna bu leh thuhril pui thei lam chi lehkhabu neiha chhiar tam tur (Internet lam hmang phâk tân chuan sawi saah dah ila).
(4)  Thil chhinchhiahna tur Note eng lai pawha aha, thusawi tanpui thei tur chhinchhiah zêl a tangkai. Tunlaia Mobile phone (handset)/electronic notebook te kalna apianga keng thei te tân chuan thil chhinchhiah nân a tangkai hle bawk ang.
(5)  Bible dictionary & zawnawlna (concordance)-te neih a, en fo tur a ni. Thusawi tur bâkah thupui tur pawh hêng atang hian a chhar theih a ni.
(6)  Inbuatsaihna tha tawk neih a tangkai. Mahni phâk tâwk leh theih chin chinah inbuatsaih that tur a ni.
(7)  Tehkhin thu tha khawnkhâwm thiam tur a ni. Tehkhin thu tha lo chuan mi a hruai pêng daih thei.
(8)  Sermon pui thei tur Kristian lehkhabute chhiar phâk ang ang chhiar tam tur a ni.
(9)  Chanchinbu chhiar tam a tangkai bawk. Karl Barth-a chuan, “Pastor tha chuan a kut ding lamin Bible a keng a, a kut vei lamin chanchinbu a keng thîn,” a ti e, an ti!
(10) Kan thil tawnhriat (experience)-in thusawi tur min pe a; thlarau lam leh tisa thila kan tawn ngei chu sawi fiah pawh a awl a, mi nun a hneh.
(11) Kan thusawi ngaithla turte dinhmun, eizawnna, mamawhtute a theih ang ang hriat hmasak tum a tangkai bawk.

Tlângkawmna: Thuhril chungchâng hi sawi tur tam tak a awm a, sawi zawh mai pawh a awl-ai lo. Pathian Chanchin Tha thuchah hi kum sânghnih liam tawha mi kha tunah pawh a la pangngai reng a, chumi chu a nihna ang taka tilang tura mawhphurhna neite chu thuhriltute hi an ni. Hei vâng hian Pathian Thlarau Thianghlim tanpuina nasa taka dîl chunga inbuatsaih a ngai rêng a ni. Mizo kohhrana thusawi hi Pathian thu sawi aiin mihring thu sawi Bible thu hmanga nemngheh a tam ber. Bible-in sawi a tum lam kan chîk peih loh vâng leh, thusawiin a tum kan ngaihtuah chian loh vâng a ni. Kan veizâwng sawi kan duh a, chumi tanpui tur chuan Bible châng kan dap fo. Mahse thuhril chuan Pathian thu a nihna anga sawichhuah a, tun lai mite tân a thara hriattîr a tum zâwk a ni. Hei hi hriain thuhriltuten Pathian thu chîk takin i zir hmasa ang u.
 
Lehkhabu Hmante:
  • Butrick, David, Homiletics, Moves and Structures. Philadelphia: Fortress Press, 1988. Campbell, Alistair V., Dictionary of Pastoral Care, New York: The Crossroad Publishing Company, 1987
  • Evans, William, How to Prepare Sermons, Chicago: Moody Press, 1964/1981. Ferguson, Sinclair B., and David F. Wright, eds., The New Dictionary of Theology.Leicester, England: IVP,1988.
  • Harrison, Everett F., et. al., Baker’s Dictionary of Theology, Grand Rapids, Michigan: Baker Books House, Third Reprint, 1988.
  • Jackson, Edgar N., How To Preach, People’s Needs. Grand Rapids, Michigan: Baker Book House, 1970.
  • Lahlira, Rev. Dr. C., Pathian Biak leh Thuhril, (Worship and Homiletics),
  • Tuikhuahtlang, Aizawl: Presbyterian Bible School, J.P. Offset Printers, 2009. Martin, Ralph P., Worship in the Early Church. Grand Rapids: William B. Eedrsmans Publishing Company, third Edition, 1974/reprint, 1976.

Previous Post Next Post

Contact Form