Khawl finna leh theihna hmanga India chawikan : Kan tan chona

Khawl finna leh theihna hmanga India chawikan : Kan tan chona
[Digital India: Challenges Ahead]

Dr. H.T.C. Lalrinchhana

Thuhma:
Sawrkar laipui ah Narendra Modi a kaihhruai in ro an rel tirh khan 'Digital India' tih hmachhawp lianpui mai chu an tlangau pui nghal a, a awmzia chu India ram hruaina tur kawng hre sa leh tinzawn nei sa in Politics a rorel khawl ah an rawn in pe tihna ani ang, tlawmngaipawl emaw, kohhran emaw tute emaw in an nawrchawp mai anga kal tur an nih loh zia an chiang lawk tihna ani bawk ang. Chumai ani na'ng, sawrkar tha chuan ram mipui te mize mil tawk leh hriatthiam tawk ringawt nilo in hmasawnna kalsiam ah chuan kawngdik zawh turin an pawm emaw pawmlo emaw mipui an kaihruai thei tih pawh a tarlang bawk awm e.

Digital India:
'Digital India' kan tih in atum bulpui ber kha han en let leh ta ila, “Khawl finna leh theihna hmanga India khawtlang nun chawikan leh hriatna hmanga sumpai dinhmun chawikawn” (A programme to transform India into a digitally empowered society and knowledge economy) tih anih kha. Chumi tum ram thensawm lehna tur hlawm thum (3 key areas) te chu:-

  1. Khawl lam bungrua e.g. computer, internet adt. mitin ban phaka chhawp chhuah (Digital Infrastructure as a Utility to Every Citizen)
  2. In relbawlna leh mipui tana hmalakna atan khawl finna leh theihna hman (Governance & Services on Demand)
  3. Mipui te tanghma tur zawngin lehkha pawimawh leh tul dangte internet hmanga vawn that te leh India ram tawng hrang hrang te internet lama hman theih adt. (Digital Empowerment of Citizens)

Pawisa phek thi: thlirzauna
Achunga 'Digital India' tumram tarlan zinga hlawm khat mai pawh hi nileng chai tham khawp a paipawn ngah an nih thiau avang leh November, 2016 chawhma lama cheng sang khat leh cheng zanga phek tih thih thut anih avangin a pahnihna lam thu khi han thlur rih ila.

India ramchhung leh rampawn lama kan mithiam te zingah leh tawnhriat ngah tak tak te zingah pawisa tih thih leh a hnu lam nghawng tur thu ah ngaihdan in persan tak tak, ngaihnawm fe fe si tam tak a awm mek ta reng mai. Engpawhnise, tam tak kan sawi hman dawn loh avangin kum 2003 thlasik laia Bombay (khatihlai) rel chawlhhmun sir banga an lo ziah ran “Khawvel pum dinhmun ngaihtuah la, mahse, I tualchhung milin ram kalsiam rel ang che” (Think globally but act locally) tih ka hmuh kha han changchawi ila, kan Mizo tualzal nun leh in sawrkarna a nghawng dan tur ilo thlir thuak zawk teh ang:-

  1. Hetia pawisa phek chi hnih thi thut hi thil thar awzawng ani lova, 'Digital India' tih hnuai ah sumpai te chu kuta leklam tawhlo na tur a duan “Making financial transactions electronic & cashless” an lo tih diam tawh kha ataka rawn chan tir pahna tur mai a ni. An ni zawng an kalchheh (policy) ah an lo chiang hle mai a, kalna apianga anihna bak baka fak aiin a saseh ah an pen dik pui chat chat mai alo ni.
  2. He pawisa phek tih thih thu ah hian sawrkar laipui a in buatsaih tha tawklo a, mipui an chiai in harsatna namen lo athlen ni ten sawisawp pawl thenkhat chuan an sawi bawk awm e. Hei tak hi a duangtu te duh dan leh an kalchheh hlawhtlinna tur ani tih kan ngaihtuah khum thin niin alang. Pawisa phek hi a van thut loh chuan pawisa chheprelh (black money, money laundering adt.) hi an dang chep hman dawn silo. Chumai ani lo, pawisa phek indaih lohna hi phuhruk tuma sawrkar in hma ala leh lawi si anih chuan 'Digital India' kalpuina hi a hlawhchham dawn chiang hle bawk. An tum ah an chiang em a, kohhran leh NGO nawrna avang maiin an thil tha tih tur hi a sukuk ve hmel siloh a, hemi mil tur hian mimal, chhungkua, khawtlang leh sawrkar kan lo in buatsaih mai chu a finthlak tawh dawn tih kan chian si hi.
  3. Tun Nov., 2016 ah ngei pawh hian Saving account atangin hapta khatah ₹ 24,000/- bak alak chhuah theih loh tih te, ATM atangin ni khatah ₹ 2000/- bak alak theih loh tih te chuan kan nunphung a ti sukuk mek niawm tak a ni. Awle, mimal in tangka fai an kawl theih zah tur te, rangkachak/lunghlu an kawl theih zah tur te, an Bank account lo langtlang ta em em mai te hian min barakhaih hi a mawh lem lo e, mahse, thil tha a rawn thlen tur ni a lang lawk thenkhat tarlang leh ila:-


MLA inthlanpui ah meuh pawh dan baka pawisa fai kawl te hrem theih annih dawn avangin tangka fai a leng vak tam dawn lova, account hmanga in pek ruk tum alo nih pawhin Bank lamah finfiahna lehkha nen engkim laihlan/umzui theih anih tawh in ring ve em?

Sawrkar mi leh sa (Public servant) te sumpai hausakna chu langtlang takin kan duh hun hun ah kan hre zung zung thei tawh anga, chumai bakah Mizoram sawrkar pawhin sawrkar hnathawk (govt. servant) te account a pawisa lut pawh vil ngun anih tur thu a chhuah mek ani a, sawrkar bungraw lei tur te pawh a pawisa ni lovin “e-procurement” tura kalpui alo nih chuan a langtlang hle tawhin in ring ve em?.

Mimal leh sawrkar mi leh sa leh hmun lo ram leh bungraw hlutzawng te pawh fel taka puanzar leh chhinchhiah vek alo nih chuan dikhlela hausa thut thut thina kan rin te chhuihchhuah a awlsam hle tawh in ring ve em?

Sawrkar pisa leh mimal in a pawisa fai kan kawl tun tun thin rukru leh suamhmang laka himlo tak thin kha a him tawh zawk in ring ve em?

Bank lamin pawisa kawl an lo ngah tawh chuan pawisa puk te alo awlsamin ram sumpai dinhmun a ziaawm phah sawt in ring ve em?

Diktak chuan pawisa faia kawl tun hi ho lam fe fe ah hman zung zung a awlsam thin avangin kan mimal leh chhungkaw nun pawh a ti ngelnghet pha hial te in in ring ve em?

Mizoram chhunga Mizo tribal te hi chu 'Income Tax' ah awl kan ni chiang a (Vide, Section 10 (26) of the Income Tax Act, 1961), chutihlaiin, 'Wealth Tax' (Wealth Tax Act, 1957) ah ve thung chuan awl kan lo ni hauh lo (Pu. Liansuama vs Wealth Tax Officer And Ors. dt. 9/1/2002 reported in 2002 256 ITR 180 Gauhati) tih te hian min la thawng na zual in in ring ve em?

Sawi tam ngai lovin sawrkara chhiah lut chu a pun thur thur a rinawm adt.

Engnge kan tih ve tur chu?

  1. 'Reserve Bank of India Act, 1934’ hnuaia ‘Second Schedule’ hnuaia ‘Scheduled Banks’ tarlan engemaw berah te mimal tin in 'account' kan hawn angai tawh ava ni awm ve.
  2. Computer leh a kaihhnawih lam kan thiam bel leh in zir zui kan mamawh ta vek ava ang ve.
  3. Mobile phone ah ani emaw computer hmangin ani emaw internet te mitin in kan neih leh pawh angai dawn ta ava ni awm ve.
  4. Computer hmanga pawikhawihna hi nasa lehzual in a hluar arinawm a, fimkhur eltiang a kan computer leh mobile phone te kan vawn thiam bakah hetiang pawikhawihna lam thu leh dan leh hraite kan zir zau angai zual dawn awm e.
  5. Chhiah pe tura ni sensa leh ruahsur hnuaiah emaw a kan intlar bung bung thin hi atul loh hun athlen vat in ring ve em?. Mahni in lum emaw pisa daihlim atangin emaw kan mobile phone hmang mai pawhin chhiah leh bill hrang hrang te pawh kan pe zung zung ve thuai dawn in in ring ve em?.
  6. Sawrkar leh ami leh sa mai bakah mimal tinte sumpai chet vel dan pawh alo langtlang thei tawh zawk anga, Prevention of Money-laundering Act, 2002 leh atawizawngin 'Corporate law' dang dang te sual dona atana hmang tangkai turin kan uisathiam Police te leh mi nawlpui kan in tuaihriam a pawimawh ang adt.

Tlangkawmna:
'Digital India' leh a kaihhnawih te hi kimchanga sawi leh ziah sen ngawt ani rih silo, kan tunlai mil zawnga achunga tarlan ang hian kan in buatsaih angai ang. Chutihlaiin, he 'Digital India' kalchheh emaw pawisa phek tih thih emaw hi hlemhletna leh a kaihhnawih sualna zawng zawng ti bo thei (panacea) erawh ani dawn lo tih kan chiang anga, sum chheprelh leh hmansual zawng a harsat phah nameuh dawn in alang thung. Mitin te he sawrkar kalchheh ti hlawhtling tur leh chhawrthiam tur hian kan awmna hmun theuh atangin puanven kan sawichhin angai ta ber anih hi.
Previous Post Next Post

Contact Form