Thlarau Pangchang
- Dr Lalchhuanawma Tochhawng
Nganabawk khua te hi nausenna,
Nutling pui pui thlaruk mi-ah an piang e;
A va va, va va an lo ti e. - Rumliana
Nutling pui pui thlaruk mi-ah an piang e;
A va va, va va an lo ti e. - Rumliana
Khatia Bethel boruakin min han chim hlup hlup mai a, camping atanga kan han chhuak kha, ka pa Tluanga chuan, “Tunlai thangthar hi chuan thlarau pangchang in dawng a ni,” min ti a. Tunhnua ka ngaihtuah let hian, ‘a ni mai awm mang tak e’ ka ti fo thin a. Mahse thangthar chauh lo pawh, kan nu leh pate hun lai atang daih tawh khan, ‘thlarau pangchang’ hian min lo chenchilh fo tawh niin a lang. Sual sim tur leh nun kawng thar zawh thei tura eng emaw tak buatsaihsak ngai, a bik taka tihdanglam mamawh kan nihna hian pangchang nun a entir a ni.
Mizo Kristiante hian “Thlarau” hi kan ngaisang em em hlawm khawp a. Eng ‘rau’ pawh hi “Thianghlim” nen hian hmehbel kan han tum chawt leh nghal a. Nausenna, khawihthluk, taksa chetna leh eng eng rau emaw ni hi kan phulpui hlut a. |hangkhat lian pawh daih lovin a zuai leh ruai ruai a. Rah tha leh tlo tak a chhuah pawh hian a lang lo. Biak ina inkhawm an tam phah a, thawhlawm a pun chuan kan lawm tawk mai a ni awm e. Sawrkar sum kan khawih danah te, in leh lo kan enkawl danah te, vantlang kawng hrula kan insak duh danah te, inrinnia vawksa kan buk danah te leh kan tualzal nun hrim hrimah dikna leh rinawmna min pe tak tak em tih te hi chhut ngam a ni ang em?
Pangchang hi naupang nihphung a ni a. Puitling ve uaih si pangchang deuh chu ngeiawmah a kal. Kum za chuang zet Chanchin |ha kan hmelhriat hnu hian puitlingzia aiin nausenzia kan la hnaih zawk a ni awm e. Sakhuana mai ni lo, thil dangah pawh kan thlarau pangchang hian a zia a chhuah zel a. Puitling anga enkawl kan ngaithei lo va, ‘zo lo’ kan inti tlat mai a ni. Thlarau pangchang hian zung a kaih thuk hle a. Pathian thu leh a behbawm chauh a ni lo, sawrkar leh vantlang lakah kan pangchang em em a. A chang phei chuan, sawrkar hi chaw min fah a, min hrai turin kan beisei emaw tih hial tur a ni. Mizote hi kan dawizep a ni awm e.
Eng emaw ni phenah hian pangchan kan tum a. Dam loh nikhua te, chhiat ni that niah te thlarau pangchang hian a zia a chhuah fo thin. Keini mi retheite pawh hian kan retheihna phenah pangchan kan tum fo thin a.
Mi hausa leh mi lian te pawh an danglam tehchiam lo. Nihna leh ropuina phenah tan an khawh a; pangchanna nen sawrkar leh vantlang an dawr a ni ber mai. Chhiat ni that niah pawh thlarau pangchang hian a zia a chhuah a. Mi khawngaihna behchhanin lu kan sun thin. Chu chu Mizo tlawmngaihna nen hmet kawpin kan chapopui fo mai leh ngha a. Lusun hi a runthlak a, mahse kan tihdan tam tak hi chu thlarau pangchang hnathawh a ni. A thih champha kumbia lothleng hi chu thhran a ni a. Phuahchawp deuh maiin, a kar khatna, a thlakhatna kan ti chho va. Thlarau pangchang hrin chhuah a ni tih loh rual a ni lo.
Dimdawi ngai tak, sawisel leh enfiah dawna “thlarau” phena biru tlat thlarauna hi Thlarau Thianghlim hrin a nih ka ring lo. “Thlarau” chu “Thianghlim” a nih leh nih loh enfiah leh zirfiah a dawl tur a ni. Dimdawi ngai tak tak, sawisel leh fiah ngaithei lo chi thlarau hi mi tam tak hian an la lawm tawk viau mai a. Chutiang mite chu han enfiah dawn se la, An “intih-thlarau mi-na” phaw-a hmangin a phenah an biru a. “Thlarau Thianghlim sawisel suh,” tih te hi tanfungah a eng a mah hmain an hmang a. An thlarau dawn kha Thlarau Thianghlim a lo ni leh si lo ang a, an mualpho ang tih an hlau emaw tih mai tur a ni.
Thian zaho sawm rual zet hi an ramvak a. An zinga a phanchang berin hma a hruai a. Fal takin a kal hmasa a. Thawk leh khatah a tlan let thut mai a. A thiante zawng zawng pawh an tlan let a. Thui tawk tak an tlan let hnu-ah an ding a. An hotupa chu a tlan chhiat nachhan an zawt a. Sawi tur reng reng a hre lo. A hnungzuitute lah khan eng nge a hlauh a, engnge a tlanchhiat chhan an ngaihtuah hman lo va. Ngaihtuahna fim hmang lovin an tlanchhe ve chiam mai a ni. Hlauhna te hi intihhmuha inkaichhawn theih a ni a. Chutiang bawkin Thlarau thil leh thlarau hnathawh nia kan ngaih tam tak hi intihhmuh thil mai mai a ni thei bawk. Tunlaia thlarau hnathawh nia an sawi thin thenkhat pawh hi intihhmuh thil mai mai a ni.
Huaisen lem lo, rilru chi-ai hma tak, mipui thawm leh cheziaa zam mai thin, “A hniak tam lam” tih thufing nei tlat kan ni a. Boruak eng emaw a lo thlen hian awlsam takin kan ‘sual’ te hi kan han sim sup sup a. Rei kan daih thei lo chu a nih hi. Mihring mi ze nghet tak nei a, ngaihtuahna fim nena kawng dik zawh tura inzirtir a, inkaihhruai kan mamawh tawh a ni.
Mak ka tih fo thin chu, hetianga ‘thlarau’ a rawn inpuan hian, zu ngawl vei te, ruihhlo ngai te an sim a. Engati nge eiruk hmang lian tak tak chin te hi an sim ve loh aw ka ti thin! Zakaia ang deuh hlek a, “Ka sum eiruk ka rul leh dawn,” ti ngam te hi kan la hre lo emaw ni! “Culvert siamna tura sum lo kal, hmeithai thawh atana an tih ka thawh khalh tak daih kha ka rul dawn” ti awm taka kan ngaihte hian an ti mang si lo va.
Kan in hian vantlang kawng a dip em a, ka thiat then dawn ti thei turin mihausa chinte hi a khawih danglam phak lo a ni awm e! “Thlarau” hian zu rui leh ruihhlo ngaite chauh hi a khawih ngam tihna em ni ang? Mi lian leh te hi a lo thliar ve viau em ni dawn? A mak hle a ni.
Thlarau pangchang hi a vantla kan dawng lo va. Mipui hi dem theih kan ni lo. Tuna kan ram awm dan, sakhuana mai ni lo, khawtlang leh vantlanga kan awm danah hian, ‘Thlarau Pangchang’ tel lova khawsak a harsa hle ang a, mi tam tak, a bikin mi harsa zawk tan phei chuan thil theih loh tluk hial a ni awm e. Chu chu mipui vantlang thiam loh a ni chiah lo. Mihring chu kaihhruai ngai leh zirtir ngai kan ni vek a. Kan inkaihhruaina a fel tawk lo emaw, a fet tawk lo emaw a ni mai thei. Dan hmang ngam lo, a hminga dan siam ve mai mai kan nih vangte pawh a ni mai thei bawk a. Dan awm reng si, dan hrula kan inhriatthiam tawnna vangte pawh a ni mai thei a. Dan huang chhunga ka chanvo tur diktak hi dan ang taka ka chan theih loh thin vang te pawh a ni mai thei. Thlarau pangchang dawng thin kan nih avanga hetianga lo awm ta hi kan ni zawk mai thei bawk. A chhan dik tak chu keini hriat ve rual a ni lo va; hre mah ila sawi ve a rem lo mai thei e.
Puitling ngaihtuahna hmang chung a, puitling tura inkaihhruai hi kan mamawh tawh hle a.
Mizo Kristiante hian “Thlarau” hi kan ngaisang em em hlawm khawp a. Eng ‘rau’ pawh hi “Thianghlim” nen hian hmehbel kan han tum chawt leh nghal a. Nausenna, khawihthluk, taksa chetna leh eng eng rau emaw ni hi kan phulpui hlut a. |hangkhat lian pawh daih lovin a zuai leh ruai ruai a. Rah tha leh tlo tak a chhuah pawh hian a lang lo. Biak ina inkhawm an tam phah a, thawhlawm a pun chuan kan lawm tawk mai a ni awm e. Sawrkar sum kan khawih danah te, in leh lo kan enkawl danah te, vantlang kawng hrula kan insak duh danah te, inrinnia vawksa kan buk danah te leh kan tualzal nun hrim hrimah dikna leh rinawmna min pe tak tak em tih te hi chhut ngam a ni ang em?
Pangchang hi naupang nihphung a ni a. Puitling ve uaih si pangchang deuh chu ngeiawmah a kal. Kum za chuang zet Chanchin |ha kan hmelhriat hnu hian puitlingzia aiin nausenzia kan la hnaih zawk a ni awm e. Sakhuana mai ni lo, thil dangah pawh kan thlarau pangchang hian a zia a chhuah zel a. Puitling anga enkawl kan ngaithei lo va, ‘zo lo’ kan inti tlat mai a ni. Thlarau pangchang hian zung a kaih thuk hle a. Pathian thu leh a behbawm chauh a ni lo, sawrkar leh vantlang lakah kan pangchang em em a. A chang phei chuan, sawrkar hi chaw min fah a, min hrai turin kan beisei emaw tih hial tur a ni. Mizote hi kan dawizep a ni awm e.
Eng emaw ni phenah hian pangchan kan tum a. Dam loh nikhua te, chhiat ni that niah te thlarau pangchang hian a zia a chhuah fo thin. Keini mi retheite pawh hian kan retheihna phenah pangchan kan tum fo thin a.
Mi hausa leh mi lian te pawh an danglam tehchiam lo. Nihna leh ropuina phenah tan an khawh a; pangchanna nen sawrkar leh vantlang an dawr a ni ber mai. Chhiat ni that niah pawh thlarau pangchang hian a zia a chhuah a. Mi khawngaihna behchhanin lu kan sun thin. Chu chu Mizo tlawmngaihna nen hmet kawpin kan chapopui fo mai leh ngha a. Lusun hi a runthlak a, mahse kan tihdan tam tak hi chu thlarau pangchang hnathawh a ni. A thih champha kumbia lothleng hi chu thhran a ni a. Phuahchawp deuh maiin, a kar khatna, a thlakhatna kan ti chho va. Thlarau pangchang hrin chhuah a ni tih loh rual a ni lo.
Dimdawi ngai tak, sawisel leh enfiah dawna “thlarau” phena biru tlat thlarauna hi Thlarau Thianghlim hrin a nih ka ring lo. “Thlarau” chu “Thianghlim” a nih leh nih loh enfiah leh zirfiah a dawl tur a ni. Dimdawi ngai tak tak, sawisel leh fiah ngaithei lo chi thlarau hi mi tam tak hian an la lawm tawk viau mai a. Chutiang mite chu han enfiah dawn se la, An “intih-thlarau mi-na” phaw-a hmangin a phenah an biru a. “Thlarau Thianghlim sawisel suh,” tih te hi tanfungah a eng a mah hmain an hmang a. An thlarau dawn kha Thlarau Thianghlim a lo ni leh si lo ang a, an mualpho ang tih an hlau emaw tih mai tur a ni.
Thian zaho sawm rual zet hi an ramvak a. An zinga a phanchang berin hma a hruai a. Fal takin a kal hmasa a. Thawk leh khatah a tlan let thut mai a. A thiante zawng zawng pawh an tlan let a. Thui tawk tak an tlan let hnu-ah an ding a. An hotupa chu a tlan chhiat nachhan an zawt a. Sawi tur reng reng a hre lo. A hnungzuitute lah khan eng nge a hlauh a, engnge a tlanchhiat chhan an ngaihtuah hman lo va. Ngaihtuahna fim hmang lovin an tlanchhe ve chiam mai a ni. Hlauhna te hi intihhmuha inkaichhawn theih a ni a. Chutiang bawkin Thlarau thil leh thlarau hnathawh nia kan ngaih tam tak hi intihhmuh thil mai mai a ni thei bawk. Tunlaia thlarau hnathawh nia an sawi thin thenkhat pawh hi intihhmuh thil mai mai a ni.
Huaisen lem lo, rilru chi-ai hma tak, mipui thawm leh cheziaa zam mai thin, “A hniak tam lam” tih thufing nei tlat kan ni a. Boruak eng emaw a lo thlen hian awlsam takin kan ‘sual’ te hi kan han sim sup sup a. Rei kan daih thei lo chu a nih hi. Mihring mi ze nghet tak nei a, ngaihtuahna fim nena kawng dik zawh tura inzirtir a, inkaihhruai kan mamawh tawh a ni.
Mak ka tih fo thin chu, hetianga ‘thlarau’ a rawn inpuan hian, zu ngawl vei te, ruihhlo ngai te an sim a. Engati nge eiruk hmang lian tak tak chin te hi an sim ve loh aw ka ti thin! Zakaia ang deuh hlek a, “Ka sum eiruk ka rul leh dawn,” ti ngam te hi kan la hre lo emaw ni! “Culvert siamna tura sum lo kal, hmeithai thawh atana an tih ka thawh khalh tak daih kha ka rul dawn” ti awm taka kan ngaihte hian an ti mang si lo va.
Kan in hian vantlang kawng a dip em a, ka thiat then dawn ti thei turin mihausa chinte hi a khawih danglam phak lo a ni awm e! “Thlarau” hian zu rui leh ruihhlo ngaite chauh hi a khawih ngam tihna em ni ang? Mi lian leh te hi a lo thliar ve viau em ni dawn? A mak hle a ni.
Thlarau pangchang hi a vantla kan dawng lo va. Mipui hi dem theih kan ni lo. Tuna kan ram awm dan, sakhuana mai ni lo, khawtlang leh vantlanga kan awm danah hian, ‘Thlarau Pangchang’ tel lova khawsak a harsa hle ang a, mi tam tak, a bikin mi harsa zawk tan phei chuan thil theih loh tluk hial a ni awm e. Chu chu mipui vantlang thiam loh a ni chiah lo. Mihring chu kaihhruai ngai leh zirtir ngai kan ni vek a. Kan inkaihhruaina a fel tawk lo emaw, a fet tawk lo emaw a ni mai thei. Dan hmang ngam lo, a hminga dan siam ve mai mai kan nih vangte pawh a ni mai thei bawk a. Dan awm reng si, dan hrula kan inhriatthiam tawnna vangte pawh a ni mai thei a. Dan huang chhunga ka chanvo tur diktak hi dan ang taka ka chan theih loh thin vang te pawh a ni mai thei. Thlarau pangchang dawng thin kan nih avanga hetianga lo awm ta hi kan ni zawk mai thei bawk. A chhan dik tak chu keini hriat ve rual a ni lo va; hre mah ila sawi ve a rem lo mai thei e.
Puitling ngaihtuahna hmang chung a, puitling tura inkaihhruai hi kan mamawh tawh hle a.
No comments
Post a Comment