Pathian leh Mihring

F. Vanlalrochana


‘Pathian hi rintawp a, Pathian thu hi mawl taka pawmtawp mai tur,’ tih hi a finthlak ber loh rualin, rintawp mai hi a lo fin thlak viau lawi a. Rintawp leh pawmtawp dan hahdam deuh mai hi ka hmu fiahin ka inhre ve deuh ta tlat a! Physics tuipui em em mai a, a bikin, theoretical physics leh astrophysics buaipui ve tak ka ni a. Christian Apologetics lam pawh tuipui a, ni tin, engemaw ber chhiar ve deuh reng ka ni nain, heng hoin thil siam thu leh mihring leh Pathian chungthu an sawi ang te sawi chhawnga, hman ruaa hmang lutuk loin (tlemte chu kan sawi ang), Bible thu han chhiar a, khawvel thil nena han ngaihtuah zawm a, khawvel finnain a sawi dan dangte aia Bible-in a sawi dan hi pawm mai hahdam thlak riau a hriatna hi ka nei ta a. Tlangsam khuaa pa pakhat, 'Zion Tlang chunga lal tih vara' ang em chu ni chiah lo mah ila, tih varin ka awmvein ka inhria. Pathian leh mihring inkar thuah hian, zawlnei chu ni lo mah ila, pawlna ka dawng ve tlat! Chu ka pawlna dawn chu ka dawn ang angin ka han puang chhuak ve teh ang.

Pathian leh Mihring
Genesis bung 1 na aṭang hian, Pathianin engmah lo aṭangin engemaw a siam tih a tichiang! 'Lo awm rawh se' a ti a. A lo awm ta mai a ni. Thil hi bul ṭantu tel loin amah ngawtin a lo awm thei lo a. Engemawin a thlen tho tho angai a. Pathian tel loa lei leh van lo awm dan tur sawi tumtute pawh hian sawi fiah theih loh chin an nei a. Engtin tin emaw bul lo inṭan angin an sawi a. Mi zawng zawng pawm tlan theihin an sawi thei bik lo. Engtin tin emawa bul inṭan aia thui leh thukin min la kal pui hlei thei rih lo.

Pathian thil siam thu hi, ringtute tan chuan a fiah êm êm a. A tirin Pathianin lei leh van a siam a tih hian, kan buaina bul hi a ṭhiat chiang em em mai a ni. Rin loh hram tum hian, buai a lo belh chhah zawk daih mai!

Pathian tel loa khawvel hmang chauha chhanna zawngtute chuan, sawi tur hrang hrang an hria a, Big Bang Theory te an ti a. Hmun (point) pakhat aṭangin engkim bul hi a lo inṭan a ni an ti deuh tawp mai a. Chumi thuah chuan keini tan chu, chumi bul lo inṭan dan chu Pathianin 'Lo awm rawh se' a ti a, tih hi a ni a, a chiang êm êm a ni. Hetianga kan han sawi hian, science leh Pathian thu a inkalh thu sawi kan tumna a ni lo.

Scientist te sawi danah chuan, kan leiin ni a hlat dân hi a tawk chiah a, ni lumna pawh a hmang ṭangkai tawk chiah a ni. Ni lo se chu, tuna a awmna ai hian hnai hret se chu, Chawngmawii (Venus) ang mai hian, tui zawng zawng hi a huah a zam ral vek mai dawn a ni. Tun ai hian hla leh hret se chu Siaia/Sikeisen (Mars) ang hian tui chu a khang zo leh vek thung dawn si a. Kan chenna lei len zawng hi a tawk leh chiah bawk a, chu chuan amah aṭanga hipna (gravity) him tawk chiah a pe chhuak leh thei a ni. Tun ai hian te se chu thla ang mai hian, engmah nung thei loin a awm anga. Tun ai hian lian se chu Hrangchhuana (Jupiter) ang mai hian boruak (Gas) hlauhawm tak tak kha a hip bet tlat mai dawn a. Thil nung tan dam ngaihna a awm dawn bawk lo a ni. Hei hian siamtu bik an awm loh chuan, lei bika thil nung lo awm ngawt dana hi sawi fiah a ti har ve vei riau a ni.

Bible-a thu mawi ber pawla ka hriat chu, Joba 38:4-6 hi a ni a. Pathianin Joba a zilhna kha.

"Leilung nghahchhan ka phûm lai khân khawiah

nge i awm? I hriat takmeuh chuan han sawi teh.

A len dân tûrte tu nge ruahman i hre meuh maw?

A nih leh, a zauzâwng tu nge ruat?

Eng chungah nge a innghaha,

Tu nge a kil lung phûmtu chu?" tih kha. Joba bung 38 pum pui hi a pui riap riap ka ti khawp a! Keini mihring dangte pawh min chhuahchhalhna a ni. Chang 32-na aṭang hian hemi bunga chang tawp ber thlengin han dah chho leh lawk ila,

"Arsite khi a hun takah i chhuahtîr theiin

Zângkhua leh a bâwmtute khi i hruai thei em?

Chung lam vân awm dânte khi i hria em?

Leiah hian an dânte chu i chhawr thei em?

Nan tûr chein, ruahpuivânâwn,

Chhûm aṭangin i ko thla thei em?

Kâwlphete chu i hnêna lo kal tûra thu pein

“Heta hi ka awm,” an rawn ti dâwn em ni?

Tuivalawngin engtin nge lui lian tûr a hriat?

Arpa pawhin khaw chêng tûr engtin nge a hriat?

Tu nge chhûmte fawm khâwm thiama,

Vân tuizêmte leihbaw thei?

Vaivutte a inhlâwm khâwma,

Lei tlangte a inbelhbawm hi?

Sakeibakneipui chaw i zawnsakin

A no hruaite kham khawp chaw i pe thei em ni?

An pûkahte an bawk a,

Seh tûr châng laite chu?

Choak chaw zawng vâk vêl te,

An noten chaw dîla Pathian hnêna an hrâmte hian


Tu nge ei tûr pe?" An in chhuah chhal chiang fek fawk khawp a. Bung 39-naah pawh an la inchhuah chhal fawk fawk a. Bung 40-na tirah phei chuan, an inkamkhatna hi na tak a ni,

'Sawisêltu, Engkimtitheia chu i hnial ang maw?

Pathian hnialtu, i chhâng zêl dâwn em ni?' tih a ni tawh. Joba tan chuan, ngaihthlak pawh a hreawm ngar ngar ngawt ang le. Bung 42-naah chuan heti hian a chhang ta a nih kha,

"Engkim i tithei tih ka hria,

I tum chu dâl rual a ni lo.

Eng mah hre si lo hian engtizia nge

I remruat hi ka lo sawisêl mai le!

Ka hriatthiam lohte chu ka lo sawi a ni,

Ka hriat phâk loh, ka tâna mak lutukte chu.

I sawi ngaithla tûr leh

I zawhna chhâng tûrin min ti a,

Mi sawi aṭang chauhvin ka lo hria che a,

Mahse, tûnah zawng ka mit ngeiin ka hmu ta che a ni.

Chuvâng tak chuan ka inten a,

Vut leh vaivuta ṭhuin ka sim ta e,” tiin.

Joba leh Pathian inkar hi Mihring leh Pathian inkar thu zirnana fiah ber niin ka hre ṭhin. Joba chu, "Sawisêlbo, Pathian ngaihsak tak, thil ṭha lo laka insûm thei mi a ni," a ni. Pathian pawhin Setana lakah pawh a chhuan, a intihtheihpui a ni. Ani pawhin, "Ka sim ta e," a ti a ni. Tun lai khawvelah erawh mi sawi hriat avangin Pathian chungchangah ngaih dan kan thlak mai mai si!

Pathian leh a thil siam thu sawibotute sawi dan sawi chhawn dawn chuan, mihringte hi Engtin tin emawa lo chhuak kan ni a tih theih mai awm e. Bible kan en erawh chuan engtin tin emawa mihring hi lo chhuak ni loin, Ama anpuiin, Pathianin, Ama 'Image'-in mipa leh hmeichhiaah min siam a. Chu chu, kei rinna lama chak lo tak hian pawm nuam ka ti hle. Lawmawm riaute hian ka hria a!

Kristian kohhran zingah Roman Catholic leh protestant kohhran an awm a. Protestant kohhran zingah Trinitarian leh oneness an tih mai, Pathian nihphung chungchanga ngaih dan inang lo an awm a. Pathian pakhata minung pathum leh Pathian pakhat, a hun a zira inlan dan chi dang nei nia sawitute an ni. Pathian thuneihna leh thiltihtheihnaah te, Pathian leh mihring inkarah hi chuan ngaih dan dang vak a awmin ka hre lo thung. Thurin chungchang kan khaikhin dawn lo a, a dik zawk pawh kan sawi dawn chuang lo a. UPC thurinah erawh chuan, Pathian chungchangah hian, trinity an rin lohna te, chhandamna chungchang thua sual sim leh tuia hnimphuma Isua hminga baptisma leh tawnghriat loh chungchang hi hmuh tur a tam a. Pathian leh mihring inlaichinna chungchang ang chite hi an uar loh zawng nge ni, chhiar tur mumal ka hmu lo tlat. A kohhran mite ka han zawh pawhin, min kawhhmuh fel fai thei tlat lo. Mizoram Kohhran lian pahnih, presbyterian kohhran leh baptist kohhran erawh chu, an thurinah felfai taka hmuh mai tur a awm nghal thung. Chu an thurinin mihring leh Pathian chungchang a sawi dan hi han tarlang ila:-

Presbyterian kohhran thurin IV-na chuan, " Lei leh van leh a chhunga thil awm zawng zawng siamtu Pathian chuan mihring hi, hriatna, felna leh thianghlimnaa Ama anpuiin mipaah leh hmeichhiaah a siam a. Mi zawng zawng hi bul thuhmun leh chhungkaw khata unau anga ințhui khawm vek kan ni," a ti a. Mizoram Baptist Kohhran thurin chuan, "Mihring hi Pathianin ama anpui ngeiin a siam a, mipaah leh hmeichhiaah a siam a ni. Pathian pâwl tûr leh a thu awi a, a rawngbâwl tûra siam a ni. Mihring zawng zawng hi bul hmunkhat veka siam kan ni. (Gen 1:27; 2:18; Sam 100:3; Thuf. 7:29; Tirh 17:26; Eph 1:4-6)" tiin a sawi bawk.

Presbyterian kohhran thurin II-na chuan, A ma anpuia mihring siamtu Pathian nihphung chu heti hian a sawi, "Pathian pakhat chauh a awm a, Amah chauh chu biak tur a ni. Amah chu Thlarau, mahnia awm a, hmun tina awm, thlarau dang zawng zawng leh thil dang reng reng laka hrang si a ni a. A miziaah te, finnaah te, thiltihtheihnaah te, thianghlimnaah te, diknaah te, thatnaah te, taknaah te leh hmangaihnaah te tawp chin nei lo, chatuan mi, danglam ngai lo a ni," tiin. Thurin III-na chuan heti hian a sawi bawk, "Pathianah chuan mi nung pathum, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim an awm a, an pathum hian Pathian pakhat an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an ni," tiin.

BCM thurin pawhin, Pathian chungchang chu hetiang hian a sawi,

"Pathian (God): Pathian nung leh dik chu pakhat chauh a awm. Amah chu Pathian a ni. Pathian pakhatah chuan mi nung pathum (Trinity) an awm a. Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim an ni. Pathian famkimnaah chuan an intluk vek a; chanpual hrang hrang neiin inrem takin an thawkho a ni. Amah chauh chu kan rin, chibai kan bûk chu a ni.

Pa: Pa Pathian chu chatuan mi, danglam thei lo, rorêltu chungnung ber, engkim siamtu, Thlarau, hmun tina awm a ni. Thianghlimnaah te, finnaah te, thutakah te, țhatnaah leh hmangaihnaah te a famkim a ni. Chawimawina leh hmangaihna zawng zawng dawng tlâk a ni. (Ex 15:11: Deut.6:4, Sam 83:18, Is. 6:3, Mk.12:29; Joh. 4:24; I Tim. 6:15-16; Thup 4:11)

Fapa: Isua Krista chu Pathian Fapa mal neih chhun a ni a, Pathianin khawvêlah a rawn tîr a, mihringah a lo chang a; Amahah chauh chuan Pathian chu tisaah a lo chang a ni. Amah chu Pathian leh mihring dik tak a ni a, sual erawh chu a nei lo. Thlarau Thianghlim thiltihtheihnain nula thianghlim Mari’n a hring a, Pathian leh mihringte inremna tûrin Amah ngei inthawina famkim atân a inhlân a, Krawsa khenbehin a awm a, a thi a, phûmin a awm a, ni thum niah mitthi zîng ata a tho leh a, Pathian ding lamah a han țhu ta a. Chuta tang chuan mi nung leh mitthi rorêlsak tûrin a lo kal leh ang. (Mt 1:18, 25; Lk 2:7; Joh 3:16; Tirh 1:22 –23; Rom 14:10-12; II Kor 5:10, 21)

Thlarau Thianghlim : Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ațanga lo chhuak, Pathian dik a ni a. Ani chuan mihringte chu an sualzia leh an chunga hremna lo thleng tûrte a hriat chiantîr a. Krista hriatna lamah an rilru tivârin, Krista duhawmna a târlang a. Lal leh Chhandamtua pawm tûrin a pui a, rah țha tinrêng chhuah tûrin a thawhsak țhîn. (Gen 1:1-3; Joh 14:16,26; 16:8-11; Tirh 5:32; Rom 8:14,16,26-27; Heb 9:14)” tiin.

Hetiang Pathian ropui tak mai, mihringte ngaihsak em emtu, A hnena kan awm vena tura a theihtawp chhuah rengtuin, Ama anpuia a siam mihring nih hi hlu veng veng tak a ni.

Pathian tel loa mihring ropuina chawi sân tumte hian an hriat fuh loh leh an fail ṭhinna chhan chu, Pathian ropui takin ama anpuia min siamna an sawi lo a. Engmah lo aṭanga engtin tin emawa lo zi chhuak mihringah hlutna bel chawp an tum ṭhin a. Pathianin ama an puia mi tin min siamna hi kan pawm loh chuan mihringte hi inhlut chiam a har bawk!

Pathian engkim titheiin, ama anpuia a siam mihring ropui tak leh duhawm tak nih mai leh chutiang nia inpawm mai hi, Kristianna emaw, thlarau lam thil dahṭha pawhin, a lo hahdam thlakin, lem a nuam a. Inchhuan a awl zawk bawk a. Hlu ta sawta inhriat a awl bawk a. A ṭha zawk riau hian ka hre ta hle! Chu mihring suala tlu aiah chuan, Pathian chu kan tan a lo la thi zui a! Mahni mihringpuite tana nun hlan phal kan hre ṭhin a. Kan ngai sang tawp thei lo a. Mahni thilsiamte tana thi duh Pathian hi pawm a lo nuama, a lo ngainatawm zawk hle dawn a lo ni. Rene Descartes-an, kan lo rin dan tawh zawng zawng ṭhiat vek a, engmah lo aṭanga chhut ṭhaa, rin dan thar neih a sawi kha, ka han hmang ṭangkai a. Pathian leh mihring kan awm te, Pathianin mihringte hi min siam a, kan nun dan a zir zelin lawmman nakinah min la pe ang tihte hi pawm a lo hah dam ber tho tho mai ka ti ta a nih tak ber chu! Eng tin tin emaw mihring rawn ni ve tawp ai chuan, Pathian, Ama anpuia duh taka siam ve bawk mihringte hmangaih chu a awl zawk dawn riaute hian ka hre ta zawk tlat!

Nang Mihring, Pathian ropui takin Ama anpuia a siam i ni a, Nakinah, Vanah A hnen i thlen ngei theihna turin hna a thawk reng bawk a. Hlu veng veng tak i ni. I hlutna kha hre reng la. Ho mai maiin i nun leh i hun kha khawral mai mai lo la. Pathianin nunna hlu tak a pe che a, Amahin a koh hma loh che chu mahni thuin i nunna titawp mai lo la. Nangmah hrim hrim kha, i hlu a, Pathian ropui tak kut chhuak i ni a. Inhlut hle mai teh le!

Aw Mihring, Pathian chuan a hre reng che a sin. A ngaihtuahnaah te i awm reng a nia!


No comments