Colonial Hangover

Debbie Rinawmi


A AWMZIA

‘Colonial hangover’ han tih chuan min awpbet tute nun leh ziarang hrang hrang kan nuna la cham bang te ti ila kan sawifiah zo kher lo maithei. ‘Nun leh ziarang’ tih ringawt pawh hi hrilhfiahna tam tak a awm thei ang. An nundan hrim hrim te, an hnam nunphung te, an tawng te leh thil dang tam tak pawh a leng ang. Heng zawng zawng hi keini an awpbeha te-ah nghet taka tuh an tum a, an tuh nghet bawk reng a. Min chhuah zalen atanga kum sawmruk hnuah pawh chhungrilah chuan kan la zalen hleithei lo chu a nih hi. British hovin an tum ber chu ‘neo colonization’ kha a ni a, tisa piah lamah kan chhunglam min awhbeh tel kha,


ZALEN THEI LO INDIAN HO

British colonial courthouse in Kandy C.1850s. Image Courtesy walmart.com
British hovin ram tam tak an awp zingah India pawh a tel a. Ram an awp tawh dangah pawh hian ‘colonial hangover’ an neih ve tho a rinawm a, amaherawhchu ram dang chu khel hman lovah inruat ta ila. Kum 2018 khan ram rorelna sang Rajya Sabha session-ah Minister of State for Finance P. Radhakrishnan chu ‘beg’ tih thumal hi a hmang a. Mizo tawng chuan ‘ngen’ tihin kan let mai thin naa kutdawh meuha tlawm taka ngen ngawih ngawih a kawk zawk a ni. British awpna hnuaiah khan hman thin a ni a, awpna rauin min la thlah zalen lohzia tilangtu a ni awm e. Chairman Venkaiah Naidu pawhin hmang tawh lo tura hrilh zuiin ram zalen kan nih tawh thu a chhak chhuak nghe nghe. Vice President ni bawk Naidu chuan awpbeh kan nih laia tawngkam an hman chu hmang tawh lo turin a hrilh hial a ni. Colonial hangover lan chhuahna chi hnih langsar deuh deuh te han tarlang ila


Vun ngo ngaihsanna: Literature-ah pawh vawi duai lo a lang, Indian-in vun ngo kan ngaihsan zia chu. A tirah haw hle mah ila kan chunga thuneitu leh thiltithei zawk an nih miau avangin kan ngaisang a; khang hunah te pawh an thawmhnaw te, an tawng te, an thu leh hla, an nunphung engkim kha kan ngaisang em em a. Ni tak, an hming te pawh kha mawle. Thuziakah a lan dan chuan Indian naupang te khan sap ho thawmhnaw inbel te kha an awt em em thin a, an pa te sap hnuaia chhiahhlawh an nih chuan thawmhnaw hlui te an pe thin a, thiante bulah inchhuan nan tak an hming thin; chutiang khawp chuan ania min chelhchilh lai pawhin kan lo ngaihsan tawh ni. Anmahni kan ngaihsan em avangin an vun rawng te pawh kan ngaisang ta em em a. 


Tun thlengin ngo duhna hian min la tuam hlup hlup a, kan cream inhnawih chi ho hming atang reng hian a lang e. Lakme Fairness Cream, Olay Whitening Cream,Garnier White Complete, Pond’s White Beauty Cream leh a dang tam tam te. Mipa pawh an bang bik lo, Volamena Men’s All in 1 Whitening Cream, L’Oreal Paris Men Expert White Activ Power 8 Brightening Serum Moisturiser SPF 26, Garnier Men Powerwhite Moisturiser, Beardo De-Tan Peel Off Mask leh a dang tam tak. Vun rawng ngo deuh chu hmeltha teh nan kan hmang a, vun rawng thim deuh chu tha vak lo. He thupui hi khawvel huap pawhin thupui ‘sensitive’ tak a ni awm e. Thil ho tak angin lang mahse rilru hrisel lo min put tir theitu a nih avangin ngaih zam mai hi a pawi viau thei. 


Vun rawng ngo kan ngaihsan luatah khawchhak lam atangin chemicals hlauhawm tak tak awmna vun ngona chak tak mai te kan chaw lut ruih ruih a, hralh a kal em em mai bawk a. Lehkhabu man tur nei lo, vun ngona man atan chuan ngam huai em em pawh thalai zingah tam tak an awm. Chumi ringawt pawh chu kawng hnihin a thlir theih awm e. An nun a nia, an duh leh hnawih se, ei se a tih theih a. Pawn lam mawina kan thlakhlelh luatah chhungril kan hlamchhiah a hlauhawm a, kan pawnlan zia a lang a, Kristian ni siin kan mawina turah chuan Siamtu kan hlauh loh zia leh kan zah lohzia a tilang ti te pawhin a ngaihtuah theih awm e.


An tawng leh nunphung leh literature a hleihluaka ngaihsanna: Tawng chungchangah hi chuan kan ngaihsan dan hi a mak ti te pawhin a sawi theih awm e. Sap tawng thiam tak chu thil ropui tak ti ta ang maiin chhungril thleng hian kan dah chungnung a, inzir phei chu kan peih azeng pawh a ni lo. Zir a ralah chuan kan thatchhiat nain ‘kan tawng pawh a ni lo, thiam kher a ngai lo, mahni tawng thiam hi changkanna’ min tih tir leh daih thung. A tawng hrim hrim hi kan zah a, kan zah em avangin kan thiam ngam lo hial a, a thiam lo te pawh kan nuih phah ta hial reng a, chutiang khawp chuan sap tawng hi kan dah sang a, kan dah chungnung a ni.


An nundan engkim mai hian min hneh em em mai a. An inchei dan te, an hawiher te tiamin. Khawthlang rama kal hrim hrim te hi ‘changkanna’ pakhat a ni a, kan sap ngaihsanna atang chuan. Sap ram return nih te phei chu ‘status’ pakhat a tling hial, chutiang khawp chuan sap ram kan ngaihlu.

Mizo ziaktu ngaihsan zawng sawi tur hre mang lo, sap ziaktu leh thawnthu te chu hre em em thung si an awm nual thalai zingah; chutiang khawp chuan sap literature hi kan ngaina. Keini Mizo te chauh pawh hi kan ni lo. Indian writing in English lama kan mi hmasa te kha an thuziak kan chhiar chuan English literature hnuhma tam tak a awm. A ni tak e, tun hma khan John te, Mary tih te kha hmingah kan put loh kha maw le!


English ho a hleihluaka ngaihsanna ‘anglophilia’ hi colonial hangover rah chhuah a ni. Engpawhnise, insiam ngo chawp te chu a pawi lo, Siamtu laka inthiamlohna nei lo va kan tawngtai theih phawt chuan. Kan tawng dik taka kan hman theih chuan a pawi lo – tawng dang lo ngaihsan viau pawh chu. An nun leh nunphung lo ‘copy’ pawh chu a pawi lo vang, kan hnam nunphung leh tihdan kan kalsan loh phawt chuan. Ni e, an literature lo tuipui viau pawh chu a pawi lo vang, kan thu leh hla te kan hlamchhiah loh phawt chuan. Mahni ram leh hnam hnuchhawn a, kalsan a, hnamdang nunphunga inchiahpiah lutuk hi changkanna a ni lo. Changkanna chuan mahni hnam a kalsan ngai lo ve.

No comments